Χώροι αφήγησης: διερευνώντας τα σημεία τομής της φαντασίας και του βιώματος στην μικροκατοίκηση και τη λογοτεχνία | Ερευνητική εργασία από τις Φένια Κουτσουρά & Δήμητρα Μπόντζιου

Η ερευνητική εργασία “Χώροι Αφήγησης: Διερευνώντας τα σημεία τομής της φαντασίας και του βιώματος στη μικροκατοίκηση και την λογοτεχνία”, της Φένιας Kουτσουρά και Δήμητρας Μπόντζιου, παρουσιάστηκε το Σεπτέμβριο του 2023 στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης.

Όταν διαβάζουμε ένα βιβλίο, πολλές φορές, έχουμε την αίσθηση ότι βρισκόμαστε μέσα σε ένα οικοδόμημα που έχει χτίσει ο συγγραφέας. Όχι απλώς φανταζόμαστε τις τοποθεσίες και τα αρχιτεκτονικά σκηνικά που περιγράφονται στο κείμενο, αλλά βιώνουμε τον λογοτεχνικό χώρο.

Αρχιτεκτονική και Λογοτεχνία μοιράζονται αρχές δομής, καθώς χρειάζονται τον χώρο για να δημιουργηθούν, να δημιουργήσουν και να εξελιχθούν.

Η παρούσα εργασία διερευνά την έννοια της «φαντασίας» και του «βιώματος», ώστε να εξετάσει τη συμβολή τους στη στη δημιουργία χώρων τόσο στην αρχιτεκτονική, όσο και στην λογοτεχνία. Εντοπίζοντας τα κοινά στοιχεία ανάμεσά τους, η πρώτη τείνει να προάγει αυστηρές οργανωτικές διαδικασίες για την υλοποίηση των ιδεών, ενώ η δεύτερη δημιουργεί έντονες αμφίδρομες σχέσεις με το κοινό της, το οποίο μπορεί να είναι τόσο παιδιά όσο και ενήλικες, καθώς καταφέρνει να τροφοδοτήσει τη σκέψη και τη φαντασία του αναγνώστη. Ο ιδιαίτερος τρόπος που παρουσιάζεται ο χώρος μέσα από τη παιδική λογοτεχνία, η συνεχής αναζήτηση των δημιουργών του για τη μορφή του σε συνδυασμό με τον τρόπο που αντιμετωπίζει και αντιμετωπίζεται από την κοινωνία, καθιστά την παιδική λογοτεχνία σύνθετη και διφορούμενη. 

Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα φανταστικού χώρου, όπου μέσω πραγματικών και μη παραγόντων διαμορφώνεται ένα περιβάλλον που δίνει την αίσθηση του τόπου. Αποτελεί ένα καθαρά ονειρικό περιβάλλον που συνδυάζει τόσο πραγματικά όσο και φανταστικά στοιχεία, δημιουργώντας έτσι οικείες ατμόσφαιρες που γεννούν, όμως, ανοίκεια συναισθήματα. Στο Μικρό Πρίγκιπα, πραγματικές και γνώριμες χωρικές δομές αποκτούν καινούργια νοήματα. Ενώ διαδραματίζεται φαινομενικά στο πραγματικό κόσμο συνδυάζει φανταστικά στοιχεία, σύμβολα και παράδοξα αλλά και άλλους παράλληλους μικροκόσμους.

Αντίστοιχα, τα παραδείγματα των μικροκατοικιών που επιλέχθηκαν  να αναλυθούν, προάγουν τη αέναη μορφολογική διερεύνηση, μέσα στα πλαίσια ενός ήδη διαμορφωμένου κόσμου. Δεν τον απορρίπτουν αλλά επιδιώκουν είτε να «προσαρμοστούν» σε αυτόν είτε να δημιουργήσουν νέους μικρότερους κόσμους.

Η Αρχιτεκτονική και η Λογοτεχνία στεγάζουν το διαφορετικό, το έτερο χωρίς ωστόσο να απορρίπτουν εξ ολοκλήρου το «κανονικό». Αντίθετα, βασίζονται πάνω σε αυτό, αντλούν στοιχεία αλλά και το αντικρούουν. Αποκτούν τη δική τους ροή βασισμένη σε πράγματα που μας είναι οικεία, τα οποία όμως πλέον συχνά έρχονται να παραλάβουν ένα νέο διττό ρόλο. Η ευελιξία και η ρευστότητα του χώρου και στις δύο   περιπτώσεις είναι χαρακτηριστική, ωστόσο με διαφορετικό τρόπο. Στη περίπτωση της λογοτεχνίας συναντάται συνήθως μέσα από την παράδοξη εναλλαγή των χώρων και τις μη ρεαλιστικές τους διαστάσεις, ενώ στη περίπτωση των μικροκατοικιών η ευελιξία εμφανίζεται με την ρεαλιστική της έννοια καθώς οι χώροι έχουν τη δυνατότητα να μεταβάλλονται ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες των κατοίκων τους. Τόσο στην αρχιτεκτονική όσο και στη λογοτεχνία μνήμη και φαντασία διαπλέκονται και δημιουργούνται χώροι.

Στοιχεία έργου

Τίτλος: Χώροι αφήγησης: διερευνώντας τα σημεία τομής της φαντασίας και του βιώματος στην μικροκατοίκηση και τη λογοτεχνία
Τυπολογία: Ερευνητική εργασία
Εξεταστική περίοδος: Σεπτέμβριος 2023 
Φοιτήτριες: Φένια Κουτσουρά & Δήμητρα Μπόντζιου
Επιβλέπων: Δημήτρης Γουρδούκης
Σχολή: Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 
Kείμενο: Φένια Κουτσουρά & Δήμητρα Μπόντζιου

The research thesis “Narrative Spaces: exploring the intersection of imagination and experience in micro-housing and literature”, by Fenia Koutsoura and Dimitra Bontziou, was presented in September 2023 at the Department of Architecture of the Aristotle University of Thessaloniki.

When we read a book, we often have the feeling that we are inside a structure that the author has created. Not just imagining the locations and architectural settings described in the text, but experiencing the literary space.

Architecture and Literature share principles of structure, as they need space to create, build and evolve.

This paper explores the notion of ‘imagination’ and ‘experience’ in order to examine their contribution to the creation of spaces in both architecture and literature. Identifying the common elements between them, the former tends to promote strict organisational procedures for the realisation of ideas, while the latter creates strong two-way relationships with its audience, which can be both children and adults, as it manages to feed the reader’s thinking and imagination.The particular way space is presented through children’s literature, the authors’ constant search for its form, combined with the way it is and has been treated by society, makes children’s literature complex and ambiguous. 

Alice in Wonderland is a typical example of an imaginary space, through real and non-real factors an environment is formed that gives a sense of place. It is a purely dreamlike environment that combines both real and imaginary elements, thus creating intimate atmospheres that nevertheless generate open feelings. In the example of The Little Prince, real and familiar spatial structures acquire new meanings. While seemingly set in the real world, it combines imaginary elements, symbols and paradoxes as well as other parallel micro-worlds.

Similarly, the examples of the small houses chosen to be analysed promote a continuous morphological exploration within the context of an already formed world. They do not reject it but seek either to ‘adapt’ to it or to create new smaller worlds. Architecture and Literature house the different, the other, without  rejecting the “normal” entirely. Rather, they build on it, draw on it, but also contradict it. They acquire their own flow based on things that are familiar to us, but which now often come to take on a new dual role. The flexibility and fluidity of space in both cases is characteristic, but in a different way. In the case of literature it is usually found through the paradoxical alternation of spaces and their unrealistic dimensions, while in the case of small houses flexibility appears in its realistic sense as spaces have the possibility to change to meet the needs of their inhabitants. In both architecture and literature, memory and imagination intertwine and spaces are created.

Facts & Credits 

Project title: Narrative spaces: exploring the intersection of imagination and experience in micro-housing and literature
Typology: Research Thesis
Academic semester: September 2023
Students: Fenia Koutsoura & Dimitra Bontziou
Supervisor: Dimitris Gourdoukis
Institution: Aristotle University of Thessaloniki, department of Architecture
Text: Fenia Koutsoura & Dimitra Bontziou