Η παρούσα διπλωματική αφορμώμενη από το μεγάλο πλούτο από ελαιώνες που κατέχει η Κρήτη και συγκεκριμένα η πεδιάδα της Μεσαράς στο νομό Ηρακλείου, προτείνει την δημιουργία μιας ελαιουργικής και αγροτουριστικής μονάδας στο χωριό του Χάρακα. Η μεγάλη παραγωγή ελαιολάδου σε συνδυασμό με τον τουρισμό που διαθέτει το νησί, γέννησαν την ιδέα για τη σύνθεση αυτής της μονάδας. Εστιάσαμε στην κυκλική οικονομία και σε στρατηγικές βιωσιμότητας για το σχεδιασμό της μονάδας, αναζητώντας τρόπους με τους οποίους η σύνθεση θα μπορούσε να ακολουθήσει μια λογική μηδενικής απόρριψης των υποπροϊόντων της ελιάς μέσω της αξιοποίησής τους με τρόπους που θα προσφέρουν ενέργεια πίσω στο κτίριο.
Στραφήκαμε στη δημιουργία ενός εναλλακτικού μοντέλου τουρισμού, τον αγροτουρισμό, με σκοπό η μονάδα να προσελκύσει πλήθος επισκεπτών φέρνοντάς τους σε επαφή τόσο με τη φύση όσο και με τη διαδικασία παραγωγής του ελαιολάδου αλλά και για την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.
Σημαντικό σχεδιαστικό παράγοντα αποτέλεσε ο προσανατολισμός, η θέα η οποία ανοίγεται στο βορρά, η γεωμορφολογία του αγροτεμαχίου καθώς και οι δρόμοι που το οριοθετούν. Εξαιτίας της κλίσης του εδάφους σε συνδυασμό με την επιθυμία μας να διαχωριστούν οι λειτουργίες, η μονάδα χωρίζεται σε δύο επίπεδα δημιουργώντας δύο κινήσεις για την εκάστοτε λειτουργία. Η κύρια είσοδος γίνεται από το χαμηλότερο σημείο της επαρχιακής οδού, παράλληλα στις υψομετρικές καμπύλες, στο επίπεδο της παραγωγής, ενώ πεζή και παράλληλη στη κύρια κίνηση γίνεται η κατάβαση στο κατώτερο επίπεδο.
Η χάραξη της κίνησης στο θέμα έρχεται σαν προέκταση του δρόμου ο οποίος διασχίζει τον προαύλιο χώρο της παραγωγής. Από τη χάραξη αυτή γεννιέται η μονοκονδυλιά, μια χειρονομία η οποία μεταφράζεται σε ένα μεταλλικό στέγαστρο, για την συγκρότηση των χωρικών και λειτουργικών ενοτήτων της βιομηχανικής διαδικασίας. Η μονοκονδυλιά παράγει μια εσώστρεφη νότια αυλή, ένα χώρο εκτόνωσης της παραγωγικής διαδικασίας.
Η εκκίνηση της διαδικασίας γίνεται στο τριγωνικό πρίσμα, ένα σημείο αναφοράς, το οποίο σηματοδοτεί και προστατεύει τον καρπό πριν τη τροποποίηση του. Μαζί με το ελαιουργείο συστεγάζονται οι χώροι χημείου, τυποποιητηρίου, αποθήκευσης, γεωπόνου, αποδητηρίων καθώς και ένας λέβητας βιομάζας όπου με τη καύση εκχυλισμένης πυρήνας παρέχει θέρμανση στη μονάδα. Απέναντι από το ελαιουργείο έχουν τοποθετηθεί λογιστήριο, γραφείο διοίκησης, αίθουσα συσκέψεων, WC καθώς και ένα πωλητήριο με σκοπό να στελεχωθεί κατάλληλα η μονάδα.
Μια μπάρα αποκολλάται από τη μονοκονδυλιά διαμορφώνοντας τις λειτουργίες που αφορούν την αναψυχή, τη διαμονή και τη δημιουργία της δεύτερης αυλής. Η δεύτερη αυλή είναι εξώστρεφης και ανοίγεται προς την θέα του κάμπου της Μεσαράς. Διαμπερότητες και οπτικές φυγές, εξαιτίας της εναλλαγής κλειστού-ανοικτού χώρου, επιτρέπουν την συνομιλία των αυλών. Στο κάτω επίπεδο ο μουσειακός χώρος περιέχει μηχανήματα παλαιού τύπου, δίνοντας τη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης τους από τους επισκέπτες.
Ταυτόχρονα στο δεύτερο επίπεδο αναπτύσσονται οι χώροι εργαστηρίων, ένας αμφιθεατρικός χώρος για εκδηλώσεις εκπαιδευτικού και πολιτισμικού ενδιαφέροντος καθώς και ένας λέβητα βιομάζας ο οποίος παράγει ηλεκτρικό ρεύμα για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της μονάδας. Η μπετονένια μπάρα που αναπτύσσεται παράλληλα με αυτές τις λειτουργίες στεγάζει δέκα ξενώνες, ένα εστιατόριο και ένα αναψυκτήριο για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών της μονάδας.
Στοιχεία έργου
Τίτλος έργου: Ελαιουργική αγροτουριστική μονάδα στο Χάρακα Ηρακλείου
Τύπος έργου: Διπλωματική εργασία
Φοιτητική ομάδα: Σαμπροβαλακης Αριστοτέλης, Ψαρουδάκη Σοφία
Κείμενο: Από τη φοιτητική ομάδα
Επιβλέπων καθηγητής: Αγγελής Γιώργος
Σύμβουλος καθηγήτρια: Μπουγιατιώτη Φλώρα-Μαρία
Εκπαιδευτικό ίδρυμα: Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
The present thesis, inspired by the abundant olive groves that Crete possesses, specifically in the plain of Messara in the Heraklion region, suggests the creation of an olive oil and agrotourism unit in the village of Charaka. The substantial production of olive oil, combined with the tourism on the island, gave rise to the idea of establishing this unit. We focused on circular economy and sustainability strategies for the unit’s design, seeking ways in which its composition could follow a logic of zero waste for olive by-products through their utilization in ways that would provide energy back to the building.
We turned to the creation of an alternative tourism model, agrotourism, with the aim of attracting a multitude of visitors, bringing them into contact with both nature and the olive oil production process, and also contributing to the enhancement of the local economy.
An important design factor was the orientation, the view opening to the north, the topography of the plot, and the roads defining it. Due to the slope of the terrain and our desire to separate functions, the unit is divided into two levels, creating two movements for each function. The main entrance is from the lowest point of the provincial road, parallel to the altitude curves, at the production level.
Pedestrian access, parallel to the main traffic, leads to the lower level. The movement’s delineation in the design is an extension of the road crossing the forecourt of the production area. From this delineation, the monocoque is born, a gesture translated into a metal canopy, for the formation of the spatial and functional units of the industrial process. The monocoque creates an inward-facing southern courtyard, a space for relaxation during the production process.
The initiation of the process takes place at the triangular prism, a reference point that marks and protects the olive fruit before modification. Along with the olive oil mill, the spaces for chemistry, standardization, storage, agronomist, and deseeding are housed, as well as a biomass boiler that provides heating to the unit by burning extracted pits. Opposite from the olive mill, there are the accounting office, administration office, meeting room, WC, and a store with the purpose of adequately staffing the unit.
A bar detaches from the monocoque shaping the functions related to recreation, accommodation, and the creation of the second courtyard. The second courtyard is outward-facing, opening towards the view of the Messara plain. Transparencies and visual escapes, due to the alternation of open and closed space, allow for the interaction of the courtyards.
On the lower level, the museum space contains vintage machines, offering visitors the opportunity for reuse. At the same time, on the second level, workshop spaces are developed, along with an amphitheater for educational and cultural events, and a biomass boiler producing electricity to cover the unit’s energy needs. The concrete bar, developed in parallel with these functions, houses ten guest rooms, a restaurant, and a refreshment area to serve the unit’s visitors.
Facts & Credits
Project title: Olive processing and agrotourism unit in Charakas, Heraklion
Project type: Diploma Thesis Project
Students: Samprovalakis Aristotelis, Psaroudaki Sofia
Τext: Provided by the authors
Supervising professor: Aggelis Giorgos
Consultant professor: Bougiatioti Flora-Maria
University: National Technical University of Athens
READ ALSO: Οι Etsi Architects μιλούν στο Archisearch με αφορμή τη βράβευσή τους ως καλύτερο αρχιτεκτονικό γραφείο για το 2024 στα GRAIL Awards