Η διπλωματική εργασία της Σέβη Βιδάκη, αποφοίτου της σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Α.Π.Θ, αφορά την αποκατάσταση και αναβίωση του εγκαταλελειμμένου οικισμού Μικρό Χωριό στην Τήλο βάσει ενός συμβιωτικού μοντέλου κατοίκησης ντόπιων και προσφύγων.

Ονομάζομαι Σέβη Βιδάκη και η διπλωματική μου εργασία πραγματεύεται την αποκατάσταση και αναβίωση του εγκαταλελειμένου οικισμού Μικρό Χωριό στο νησί της Τήλου. Η Τήλος είναι ένα από τα Δωδεκάνησα και χαρακτηρίζεται ως το πρώτο zero waste νησί παγκοσμίως με ποσοστό ανάκτησης υλικών από τα απόβλητα που ξεπερνάει το 85% ενώ προσπαθεί να γινει ενεργειακά αυτόνομο από Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Το Μικρό χωριό στο οποίο επικεντρώνεται η μελέτη, οργανώθηκε ως ενιαίο οικιστικό σύνολο πιθανότατα από τους Ιωαννίτες Ιππότες τον 15ο αιώνα. Προπολεμικά είχε πάνω από 750 μόνιμους κάτοικους ωστόσο μέχρι το 1950 είχε εγκαταλειφθεί πλήρως. Ο οικισμός είναι δομημένος αμφιθεατρικά σε ιδιαίτερα επικλινές ανάγλυφο. Τα περισσότερα κελύφη είναι σε κακή ή μέτρια κατάσταση με πλήρη έλειψη δόματος και κουφωμάτων. Η κατασκευαστική δομή τους είναι αρκετά έυκολη να αναπαραχθεί και πολύ σημαντικό επίσης λόγω ιστορικότητας του τόπου.

Το σενάριο αναβίωσης άρχισε να διαμορφώνεται κατά την εκπόνιση της ερευνητικής μου εργασίας με τίτλο:  «Χωρικές διαστάσεις του προσφυγικού ζητήματος: Απο τα camps στις εναλλακτικές πρακτικές στέγασης» όπου γνώρισα το πώς η Τήλος διαχειρίστηκε το προσφυγικό ζήτημα. Κατάφερε να χαρακτηρίζεται ως «το πιο φιλόξενο νησί της Ευρώπης προς τους πρόσφυγες» (BBC,2017) και όταν πια οι φιλοξενούμενοι μεταφέρθηκαν στην ενδοχώρα υπήρξαν αντιδράσεις: «Εμείς θέλουμε να κάνουμε ουσιαστική ένταξη των προσφύγων στο νησί μας. Μας τους πήραν τώρα αλλά εμείς θα καταφέρουμε να τους γυρίσουμε πίσω» δήλωσε χαρακτηριστικά η δήμαρχος του νησιού κ. Καμμά-Αλιφέρη.

Προτείνεται λοιπόν στον οικισμό να κατοικήσει σταδιακά ένα σύνολο ατόμων το οποίο  θα αποτελείται από ντόπιους και πρόσφυγες που ενδιαφέρονται να γίνουν μέλη μιας κοινότητας πολυπολιτισμικης με πυρήνα την βιώσιμη συσχέτιση με το περιβάλλον και τους πόρους που αυτό προσφέρει. Κύριο ρόλο κατέχει η ενασχόληση με τον πρωτογενή τομέα παραγωγής αλλά και τη μεταποίηση φυσικών υλών.Το χωριό  λειτουργεί ως κέντρο έρευνας και εκπαίδευσης σε ζητήματα περιβάλλοντος και βιωισιμότητας αλλά και ως κέντρο τεχνών και πολιτισμού.

Στον οικισμό εφαρμόζονται δύο διαφορετικές προσεγγίσεις αποκατάστασης. Στην πρώτη που εστιάζει στο κομμάτι του ιστορικού πυρήνα, η πρόθεση είναι η επαναφορά των κτισμάτων στην αρχική τους πλήρως λειτουργική τυπολογία με κάποιες μορφολογικές διαφορές σε επίπεδο υλικότητας και αποχρώσεων. Η αποκατάσταση θα βασίζεται στις παραδοσιακές αρχές και τεχνικές δόμησης με φυσικά υλικά.                                                               

Στη δεύτερη, που εφαρμόζεται σε συγκεκριμένα κτίσματα κακής κατάστασης στο βόρειο μέρος του οικισμού, οι υπάρχουσες λιθοδομές παραμένουν στην κατάσταση που βρίσκονται με κάποιες διορθωτικές επεμβάσεις για λόγους ασφαλείας και εντός αυτών τοποθετούνται νέα αυτοφερόμενα κελύφη από ωμόπλινθους.

Με τον τρόπο αυτό θα παρέχονται 122 νέα κτίρια κατοικίας για 305 νέους κατοίκους.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως το προτεινόμενο σενάριο αναβίωσης του οικισμού δεν προτείνεται ως επερχόμενη πανάκεια στο προσφυγικό ζήτημα. Απoτελεί ωστόσο μία πρόταση, τροφή για σκέψη και ανοιχτή σε (συν)διαμόρφωση. Τη στιγμή που στον ελλαδικό χώρο υπάρχει μεγάλος αριθμός ανενεργών οικιστικών συνόλων τα οποία με ήπιες επεμβάσεις μπορούν να αναδομηθούν, δύνανται επίσης να προσφέρουν μια συνολικότερα καλύτερη ζωή σε αυτούς που το χρειάζονται και να δημιουργήσουν ξανά, ενεργούς κοινωνικά πυρήνες από περιοχές που το έχουν στερηθεί.

Στοιχεία έργου:

Έργο: Project Mikro Chorio
Κατηγορία: Διπλωματική εργασία
Φοιτήτρια: Σέβη Βιδάκη
Εκπαιδευτικό ίδρυμα: Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Α.Π.Θ

The diploma thesis of Sevi Vidaki, graduate of the School of Architecture of the Aristotle University of Thessaloniki, concerns the restoration and revival of the abandoned settlement of Mikro Chorio in Tilos based on a symbiotic model of habitation of locals and refugees.

My name is Sevi Vidaki and my thesis focuses on the restoration and revival of the abandoned settlement of Mikro Chorio on the island of Tilos. Tilos is one of the Dodecanese islands and its considered to be the first zero waste island in the world with a material recovery rate from waste exceeding 85% while trying to become energy autonomous using renewable energy sources.

The small village on which the study focuses was established as a coherent settlement probably by St. John Knights in the 15th century. Before the Second World War it was inhabited by more than 750 permanent residents, however, by the year 1950 it had been completely abandoned. The settlement is arranged amphitheatrically on a particularly sloping terrain. Most of the structures are in poor or moderate condition with a complete lack of roofing and frames. Their structural composition is quite easy to reproduce and very important also due to the historic nature of the site.

The revitalization scenario began to take shape during my research thesis titled:  “Spatial dimensions of the refugee issue: From camps to alternative housing practices” where I got to know about the way Tilos handled the refugee issue. It managed to be described as ” The Greek island where Syrian refugees are welcome” (BBC,2017) and once the refugees were transferred to the mainland there were objections: “We want to integrate the refugees effectively in our island.” Says the mayor of the island.

It is therefore proposed that the settlement will be gradually inhabited by a group of people consisting of locals and refugees who are interested in becoming members of a multicultural community based on a sustainable relationship with the environment and its resources. The village operates as a center of agriculture, research and education on environmental and sustainability issues as well as a space for arts and culture.

Two different restoration approaches are applied in the settlement. In the first, which focuses on the part of the historic core of the settlement, the intention is to restore the buildings to their original fully functional typology with some morphological differences in terms of materiality and nuances. The restoration will be based on traditional building principles and techniques using natural materials.                                                      

In the second, applied to specific buildings in poor condition in the northern part of the settlement, the existing masonry walls will be left in their current state with some corrective interventions for safety reasons and within them new self-supporting shells of raw bricks will be installed.

In this way 122 new residential buildings for 305 new residents will be provided.

It is important to note that the proposed settlement revitalization scenario is not proposed as an upcoming panacea to the refugee issue. It is however certainly a proposal, food for thought and open to (co-)formulation. At a time when there are a large number of abandoned settlements in Greece that can be reconstructed with mild interventions, they also can offer an overall better quality of living to those who need it and re-establish active social cores in areas that have been deprived of it.

Credits & Details:

Project: Project Mikro Chorio
Category: Diploma thesis
Student: Sevi Vidaki
Institution: School of Architecture of the Aristotle University of Thessaloniki