Reviving Limenaria, Η αναγέννηση του μεταλλευτικού συγκροτήματος Λιμεναρίων Θάσου | Διπλωματική εργασία της Γεωργίας Ουργαντζίδου

Η παρούσα διπλωματική εργασία της Γεωργίας Ουργαντζίδου επικεντρώνεται στην αναβίωση και επανάχρηση του μεταλλευτικού συγκροτήματος Λιμεναρίων στη Θάσο, το οποίο αποτελούσε κέντρο επεξεργασίας καλαμίνας (ψευδάργυρου).

Το συγκρότημα, συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα μνημεία βιομηχανικής κληρονομιάς της Ελλάδας και συντέλεσε στην ανάπτυξη των Λιμεναρίων, λόγω της κερδοφόρας εκμετάλλευσης του μεταλλεύματος. Η παύση της λειτουργίας του και η επακόλουθη εγκατάλειψή του, άφησε ερειπωμένα κτίρια, που πλέον δεν σχετίζονται καθόλου με την καθημερινότητα των κατοίκων.

Με τον τίτλο “Revivng Limenaria”, η εργασία αυτή στοχεύει να αποκαταστήσει όχι μόνο τις δομές του συγκροτήματος αλλά και να δώσει νέα ζωή στην ευρύτερη περιοχή, φέρνοντας την ιστορία σε επαφή με το παρόν.

Η λέξη «αναγέννηση» αποκτά διττό νόημα, καθώς μέσω του σχεδιασμού επιχειρείται η ανάδειξη του συγκροτήματος ως μνημείου αλλά και η επανάχρηση τμημάτων του με νέες χρήσεις, καθώς και προσθήκες νέων κτιρίων.

Επιγραμματικά, η πρόταση αποτελείται από τρεις λειτουργικές ενότητες. Ξεκινώντας από την ανατολική πλευρά συναντάμε το “Παλατάκι” που πλέον φιλοξενεί τον πολιτιστικό σύλλογο Λιμεναρίων μαζί με την προσθήκη των info points (τα «μάτια») για την ενημέρωση των επισκεπτών για τον ορυκτό πλούτο της Θάσου γενικότερα. Έπειτα εντοπίζουμε το νέο κτίριο του ερευνητικό κέντρου μαζί με τους κοιτώνες φιλοξενίας των ερευνητών και τέλος το «υπαίθριο μουσείο» που διαμορφώνει η περιπατητική διαδρομή ξενάγησης, όπου παρέχεται στον επισκέπτη μια διαδραστική αφήγηση της ιστορίας του συγκροτήματος και του τρόπου λειτουργίας του.

Η διαδρομή αυτή ενώνει όλα τα υψομετρικά επίπεδα του οικοπέδου, καθιστώντας τα προσβάσιμα σε όλους.

Οι νέες χρήσεις περιλαμβάνουν εκθεσιακούς χώρους με φωτογραφίες και αντικείμενα από τη λειτουργία του εργοστασίου, εστιατόριο, αγορά τοπικών προϊόντων και open cinema. Κεντρικά του συγκροτήματος, προστίθεται ένα νέο κτίριο: το Ερευνητικό Κέντρο Αποκατάστασης Ανενεργών Μεταλλείων και Λατομείων. Το κέντρο αυτό, το οποίο αποτελεί το κύριο θέμα της διπλωματικής εργασίας, αποσκοπεί στη δημιουργία μιας επιστημονικής ομάδας που θα εστιάζει στην αποκατάσταση και βιώσιμη διαχείριση ανενεργών μεταλλευτικών χώρων, ενισχύοντας παράλληλα την τοπική έρευνα και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.

Το Ερευνητικό Κέντρο Αποκατάστασης Ανενεργών Μεταλλείων και Λατομείων αναπτύσσεται υπόσκαφα και ξεπροβάλει από το λόφο, δημιουργώντας γεωμετρικούς όγκους στραμμένους προς το νότο και τη θάλασσα, όπου χωροθετούνται οι αίθουσες διδασκαλίας.

Αφετηρία για το σχεδιασμό του αποτέλεσε η πορεία που ακολουθούσαν οι μεταλλωρύχοι, η οποία βασιζόταν σε μία ευθύγραμμη διαδρομή εκατέρωθεν της οποίας υπήρχαν εξογκώματα, δηλαδή σκάμματα που είχαν δημιουργήσει για να εξορύξουν μετάλλευμα. Παράλληλα στην πίσω πλευρά του κέντρου διαμορφώνεται μια «τρύπα», μια σχισμή προκειμένου να φτάσει φυσικός φωτισμός στο εσωτερικό του κτιρίου, παρόμοια με αυτές που έκαναν οι εργάτες για να «εισέλθουν» στη γη.

Το υλικό που χρησιμοποιείται στη σχισμή αυτή είναι το rammed earth (συμπιεσμένη γη) στις ιδιαίτερες αποχρώσεις του χώματος της περιοχής.

Με τους χειρισμούς αυτούς και την προσθήκη αυτών των νέων λειτουργιών, η πρόταση επιδιώκει να συμβάλει στην αναζωογόνηση – αναγέννηση της περιοχής και στην επανασύνδεση του τοπικού πληθυσμού με την ιστορία του.

Στοιχεία έργου

Τίτλος εργασίας Reviving Limenaria, Η αναγέννηση του μεταλλευτικού συγκροτήματος Λιμεναρίων Θάσου
Τυπολογία Διπλωματική εργασία
Εξεταστική περίοδος Σεπτέμβριος 2023
Φοιτήτρια Γεωργία Ουργαντζίδου
Επιβλέπουσα Ρένα Σακελλαρίδου 
Σχολή Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

This thesis by Georgia Ourgantzidou focuses on the revival and repurposing of the Limenaria mining complex on Thassos, which served as a processing center for calamine (zinc).

The complex is considered one of the most significant industrial heritage monuments in Greece and played a vital role in the development of Limenaria due to the profitable exploitation of the mineral. Its cessation of operations and subsequent abandonment left behind only ruins, which are no longer connected to the daily life of the inhabitants. Titled “Reviving Limenaria,” this thesis aims to restore not only the structures of the complex but also breathe new life into the broader region, bringing history into contact with the present.

The term “revival” has a dual meaning, as the design seeks to highlight the complex as a monument and repurpose parts of it with new uses, along with the addition of new buildings.

In summary, the proposal consists of three functional units. Starting from the eastern side, we encounter the “Palataki” , which now houses the Limenaria Cultural Association, along with the addition of info points (the “eyes”) to inform visitors about the mineral wealth of Thassos. Next, the new research center building is located, together with the dormitories for researcher accommodation. Finally, there is the “outdoor museum” created by the walking tour route, which provides visitors with an interactive narrative of the history of the complex and its operation.

This route connects all the elevation levels of the site, making them accessible to all.The new uses include exhibition spaces with photographs and objects from the factory’s operation, a restaurant, a local products market, and an open cinema. At the center of the complex, a new building is added: the Research Center for the Restoration of Inactive Mines and Quarries. This center, which is the main focus of the thesis, aims to create a scientific team dedicated to the restoration and sustainable management of inactive mining sites, while also promoting local research and environmental awareness.

The Research Center for the Restoration of Inactive Mines and Quarries is developed underground and emerges from the hill, creating geometric volumes oriented towards the south and the sea, where the classrooms are located. The design inspiration comes from the path followed by miners, which was based on a straight route, with bumps on either side where excavations were made to extract ore.

At the rear of the center, a “hole,” or fissure, is created to allow natural light into the building, similar to those made by workers to “get into” the earth.

The material used in this fissure is rammed earth, in the unique shades of the local soil. Through these design interventions and the addition of new functions, the proposal aims to contribute to the revitalization and renewal of the area and reconnect the local population with its history.

Facts & Credits / Στοιχεία έργου

Project title Revivng Limenaria, The revival of the mining complex in Limenaria, Thassos
Typology Diploma Thesis
Academic semester September 2023
Student Georgia Ourgantzidou
Supervisor Rena Sakellaridou
Institution Department of Architecture, Aristotle University of Thessaloniki