Stitch: Σχεδιασμός βιοτεχνίας | Διπλωματική εργασία της Τουνουσίδου Παρασκευής

Η παρούσα διπλωματική εργασία της Τουνουσίδου Παρασκευής επικεντρώνεται στο σχεδιασμό ενός παραδοσιακού εργοστασίου κεντητικής στην πόλη Savar του Μπαγκλαντές, ένα έθνος με πλούσια κλωστοϋφαντουργική κληρονομιά.

Η Savar, ένα προάστιο της πρωτεύουσας Ντάκα, με 1,3 εκατομμύρια ανθρώπους διαθέτει  σημαντική παρουσία στην βιομηχανία παραγωγής  έτοιμων ενδυμάτων. Η τραγική κατάρρευση του κτιρίου βιοτεχνιών Rana Plaza το 2013, που είχε ως αποτέλεσμα 1300 νεκρούς και 2500 τραυματίες, έριξε φως στις σκληρές συνθήκες εργασίας μέσα στα εργοστάσια ενδυμάτων των αναπτυσσόμενων χωρών. Κατα την διαδικασία ανάπτυξης του κτιριολογικού αποφεύχθηκε η δημιουργία ενός βιομηχανικού κτιριακού συγκροτήματος που θα παρήγαγε νέα ρούχα. Ακόμη και αν η προσπάθεια αυτή γινόταν υπό τις καλύτερες συνθήκες, θα ερχόταν σε αντίθεση με τις αρχές της μείωσης, της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης.

Αντ’ αυτού, το εργασιακό μοντέλο της βιοτεχνίας επικεντρώνεται σε μια παραδοσιακή τεχνική κεντήματος του Μπαγκλαντές που ονομάζεται Kantha.

Οι τεχνίτριες χρησιμοποιούν συγκεκριμένα θεματικά μοτίβα και βελονιές, μετατρέποντας παλιά υφάσματα σε νέα έργα τέχνης. Πρόκειται για μια πρώιμη εφαρμογή του upcycling, καθώς τα υφάσματα που χρησιμοποιούνται προέρχονται από σάρι ή άλλα υφάσματα και ακόμη και τα νήματα έχουν ξηλωθεί από άλλα εργόχειρα. Απέναντι από το κτίριο Rana Plaza εκτείνεται ένας ανεκμετάλλευτος χώρος πρασίνου 27.000 τ.μ. ανάμεσα σε πυκνή αστική δόμηση. Στην έκταση αυτή σχεδιάζεται ένα βιοτεχνικό πάρκο του οποίου το concept αντλεί έμπνευση από τη λογική του κεντήματος, συνδυάζοντας τρεις κύριες χωρικές ενότητες που αντιπροσωπεύουν το εργοστάσιο, τον δημόσιο χώρο και τον ιδιωτικό χώρο.

Το κτιριολογικό πρόγραμμα περιλαμβάνει τη βιοτεχνία στο νοτιοδυτικό άκρο, κεντρικά βρίσκεται η πλατεία ανταλλακτικού εμπορίου υφασμάτων με την τράπεζα ανταλλαγής όπου οι επισκέπτες μπορούν να προσκομίσουν ρούχα και υφάσματα που δεν χρειάζονται και να λάβουν ως επιβράβευση ενα προϊόν της βιοτεχνίας. Έτσι η βιοτεχνία εχει καποιες επιπλέον πρωτες υλες για να ανακυκλώσεί με την τεχνική Kantha. Βόρεια, στην ιδιωτική ζώνη, υπάρχουν κατοικίες εργαζομένων, βρεφονηπιακός σταθμός και χώρος παιχνιδιού, καλλιέργειες, θερμοκήπιο και αποθήκη προμηθειών. Υπόγεια διάβαση συνδέει το πάρκο με το Rana Plaza διπλα απο το οποίο έχει δημιουργηθεί μια ρηχη πισινα που αντικατοπτρίζει το περιγραμμα του κατεστραμενου κτιριου και μεσα απο αυτη αναδύεται βαθρο με το μνημειο για τα θύματα του δυστυχήματος.

Για τη δημιουργία μιας βιοτεχνικής μονάδας πρέπει η κάτοψη να διευκολύνει την κίνηση των πρώτων υλών και των τελικών προϊόντων, τη διασφάλιση της παραγωγικότητας και όλα αυτά με μέγιστη εργονομία και ασφάλεια για τους εργαζόμενους.

Δημιουργήθηκε έτσι μια σφιχτή αλληλουχία χώρων σε μια κάτοψη open plan με κυκλική πορεία αυτή της φοράς των δεικτών του ρολογιού.

Η διαδικασία παραγωγής ξεκινά από την πλατεία ανταλλακτικου εμποριου όπου περισυλλέγονται οι δωρεές υφασματων και μεταφέρονται στην είσοδο πρωτων υλων της βιοτεχνίας ακολουθουν τη γραμμή παραγωγής και εξάγονται ως τελικά προϊόντα οπου και φευγουν στην κυκλοφορία από ειδική έξοδο. 

Το κτίριο της βιοτεχνίας δανείζεται την κατασκευαστική λογικη του απο τα παραδοσιακά μπανγκαλόου  δηλαδη διαθετει υπερυψωμένη βαση με pilotis για προστασία των πρωτων υλων και των προϊόντων από τις σφοδρές πλημμύρες τις περιοχής, κορμό και στέψη με επικλινη μεταλλικη στεγη για την απορροη των υδατων.

Στοιχεία έργου

Τίτλος εργασίας: Stitch: Σχεδιασμός βιοτεχνίας παραδοσιακής κεντητικής στην πόλη Savar του Μπανγκλαντές
Τυπολογία: Διπλωματική εργασία
Φοιτήτρια: Τουνουσίδου Παρασκευή
Επιβλέποντας: Κωνσταντίνος Ιωαννίδης
Σχολή: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Kείμενο: Τουνουσίδου Παρασκευή

This thesis diploma of Tounousidou Paraskevi, focuses on designing a traditional embroidery factory situated in Savar, Bangladesh, a nation with a rich textile heritage dating back to the 16th century.

Despite being densely populated, with a predominantly young female population, Bangladesh struggles with a controversial garment industry. Savar, a suburb of the capital Dhaka, is home to over 1.3 million people and hosts a significant industrial sector, particularly in clothing production. The tragic collapse of Rana Plaza in 2013, resulting in 1300 deaths and 2500 injuries, shed light on the harsh working conditions within the garment factories of developing nations.

The creation of an industrial building complex that would produce new clothes was avoided. Even if this endeavor was undertaken under the best conditions, it would contradict the principles of reduction, recycling, and reuse, thus contributing to the phenomenon of clothing landfills.

Instead, the business model focuses on a traditional Bangladeshi embroidery technique called Kantha.

This is a type of needlework found in Western Bengal and Bihar. Artisans employ specific thematic patterns and stitches, transforming old fabrics into new works of art. This represents an early application of upcycling, as the fabrics used are sourced from saris or unused linens, and even the threads have been unraveled from other embroideries. Adjacent to the Rana Plaza building lies a significant green space amidst dense urban construction and marshlands due to frequent flooding. The urban design concept draws inspiration from the logic of stitching, weaving together three main areas representing the factory, public space, and private space. The layout prioritizes preserving local vegetation while enhancing drainage systems.

The factory’s design integrates various functions, including a textile exchange square where visitors can exchange unwanted clothes for factory products. Additionally, the factory incorporates spaces for workers’ residences, childcare facilities, crop cultivation, and storage. Infrastructure improvements such as parking shelters, bus stands, and an underground passage linking the park to Rana Plaza are included.

The production process begins at the exchange square, where donated fabrics are collected and evaluated before undergoing manufacturing on the first and second floors. Auxiliary facilities such as worker amenities, administration offices, and teaching areas are strategically placed throughout the building. The construction design draws from traditional Bangladeshi bungalows, featuring a raised base for protection against flooding and a sloping metal roof for drainage. The building materials, including exposed concrete and locally sourced clay bricks, reflect the urban environment of Bangladesh. Decorative elements such as carved pillars and intricate brickwork patterns add aesthetic appeal while promoting ventilation and natural light within the factory.

Overall, the design of the traditional embroidery factory in Savar emphasizes sustainable practices, worker well-being, and cultural integration. By addressing the shortcomings highlighted by the Rana Plaza tragedy, the thesis project proposes a holistic approach to urban development that respects local traditions and fosters community engagement.

Facts & Credits 

Project title: Stitch: Design of an industrial traditional embroidery factory situated in Savar in Bangladesh.
Typology: DiplomaThesis
Student: Tounousidou Paraskevi
Supervisor: Konstantinos Ioannidis
Institution: Aristotle University of Thessaloniki, department of Architecture
Text: Tounousidou Paraskevi