Dream images, virtual spaces and desiring machines | Research thesis by Theoni Gkesiou

Research thesis “Dream images, virtual spaces and desiring machines” aims to prove that the different methods of representing the space – by exploring the virtual – reveal a creative power, capable of approaching new visions of space, potential realities, and images reminiscent of dreams.

-text by the author

Gilles Deleuze and Felix Guattari, in their work, refer to desire as a process of creation.  Contrary to the psychoanalytic theory where it is defined as “lack”, they attribute to desire a positive and productive dimension. To them, desire is responsible for creating a virtual domain of images.

According to Deleuze and Guattari the virtual productions of desire compose representations.

Thus, architectural plans – being a special case of representation – could be approached as an assemblage of desires. On some occasions, they have the ability to create a new kind of reality -often not through the realization of the architectural space they describe.

This paper documents how an «architectural image» may render qualities detached from the real space. The union of the actual and the virtual that occurs with the architectural representations, is also the main characteristic of the dream.

Therefore, through the productive role of desire, the paper constitutes an attempt to approach the relationship between representation and the condition of dreaming.

Their symbiotic relationship lies in the fact that in both situations, the real and the immaterial converge, while the forms that are constructed transcend the real space but always depend on it. Consequently, the first part of this thesis is the analysis of the basic concepts around the representation and the dream that define the theoretical framework of the research. After this analysis, it outlines the work of architects who – through different representational media – have created “dreamlike” images, rendering an architecture that stimulates the senses and reflects their desires.

The present research redefines the concept of representation, highlighting cases where it is linked to a design experimentation leading to spatial images that – as in dreams – emerge as creative products of “desiring machines”.

The aim of the work is to prove that the different methods of representing the space – by exploring the virtual – reveal a creative power, capable of approaching new visions of space, potential realities, and images reminiscent of dreams.

“Meaning created links so numerous, so rich and involved that only esoteric knowledge could possibly have the necessary key. Objects became so weighed down with attributes, connections, and associations that they lost their own original face. Meaning was no longer read in an immediate perception, and accordingly objects ceased to speak directly: between the knowledge that animated the figures of objects and the forms they were transformed into, a divide began to appear, opening the way for a symbolism more often associated with the world of dreams.”, Michel Foucault, History of Madness

Facts & Credits

Project Title  Dream images, virtual spaces and desiring machines
Project type  Research Diploma Thesis
Student  Theoni Gkesiou
Supervisor  Dimitris Gourdoukis
Date  February 2023
University  Aristotle University of Thessaloniki, department of Architecture

Η ερευνητική εργασία με τίτλο ‘ονειρικές εικόνες, δυνητικοί χώροι και μηχανές επιθυμίας’ έχει ως στόχο να αποδείξει οι διαφορετικές μέθοδοι αναπαράστασης του χώρου – διερευνώντας το άυλο, το δυνητικό, το μη υπαρκτό, σχετίζονται με αναπάντεχο τρόπο με την χωρική πραγματικότητα επιτυγχάνοντας την ανατροπή της και προσεγγίζοντας έτσι την συνθήκη του ονείρου.

-κείμενο από τη δημιουργό

Ο Gilles Deleuze και ο Felix Guattari, στο κοινό συγγραφικό τους έργο αναφέρονται στην επιθυμία ως μια διαδικασία δημιουργίας. Αντίθετα με την ψυχαναλυτική θεωρία όπου η επιθυμία εντοπίζεται μέσα στο άτομο ως έλλειψη, της αποδίδουν μια θετική και παραγωγική διάσταση. Σκοπός τους ήταν η απελευθέρωση της από οποιαδήποτε προκαθορισμένη νόρμα. Για τους δύο συνεργάτες η επιθυμία είναι υπεύθυνη για την παραγωγή ενός δυνητικού, άυλου πεδίου εικόνων.

Για τους Deleuze και Guattari οι δυνητικές παραγωγές της επιθυμίας συνθέτουν αναπαραστάσεις.

Υπό αυτό το πρίσμα, τα αρχιτεκτονικά σχέδια -αποτελώντας μια ειδική περίπτωση αναπαράστασης – προσεγγίζονται ως το αποτέλεσμα μιας πληθώρας επιθυμιών. Τα σχέδια αυτά έχουν την ικανότητα πέραν της απλής ανά – παράστασης ενός πραγματικού, να «κατασκευάσουν», να δημιουργήσουν ένα νέο είδος πραγματικότητας και μάλιστα όχι μέσω της πραγματοποίησης του αρχιτεκτονικού χώρου που περιγράφουν.

Η εργασία επιδιώκει να τεκμηριώσει πως, στην περίπτωση αυτή, η «αρχιτεκτονική εικόνα» έχει την ικανότητα να αποδίδει ποιότητες αποδεσμευμένες από τον αληθινό χώρο, λειτουργώντας ως μέσο επαναπροσδιορισμού του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού.

Η σύζευξη του υπαρκτού με το δυνητικό που συντελείται με τις αρχιτεκτονικές αναπαραστάσεις, είναι και το κύριο χαρακτηριστικό του ονείρου. Ως εκ τούτου, μέσω του παραγωγικού ρόλου της επιθυμίας, συγκροτείται μια προσπάθεια προσέγγισης της σχέσης αναπαράστασης και ονειρικής συνθήκης. Η συμβιωτική τους σχέση έγκειται στο γεγονός ότι και στις δύο καταστάσεις, το πραγματικό και το άυλο συγκλίνουν, ενώ οι μορφές που δομούνται υπερβαίνουν τον αληθινό χώρο όντας όμως πάντοτε εξαρτημένες από αυτόν.

Στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας, σκιαγραφείται το έργο αρχιτεκτόνων που – μέσω διαφορετικών αναπαραστατικών μέσων- στο πέρασμα των χρόνων, δημιούργησαν «ονειρικές» εικόνες, αποδίδοντας μια αρχιτεκτονική που διεγείρει τις αισθήσεις και αντικατοπτρίζει τις επιθυμίες τους.

Τα ονειρικά σκηνικά στις εικόνες της Υπνερωτομαχίας, οι παράδοξες και ανεξήγητες παρουσίες στα χαρακτικά του Piranesi, οι δυνητικοί χώροι που πρότειναν οι Archigram καθώς και η ψευδαίσθηση του χώρου μέσω της αξονομετρίας αποτελούν χαρακτηριστικές διερευνήσεις.

Η παρούσα έρευνα επαναπροσδιορίζει τα αναπαραστατικά μέσα, αναδεικνύοντας περιπτώσεις όπου η αναπαράσταση συνδέεται με έναν σχεδιαστικό πειραματισμό οδηγώντας σε χωρικές εικόνες που – όπως και μέσα στα όνειρα – προκύπτουν ως δημιουργικά προϊόντα «μηχανών επιθυμίας».

Στόχος της εργασίας είναι να αποδείξει πως οι διαφορετικές μέθοδοι αναπαράστασης του χώρου -διερευνώντας το δυνητικό- σχετίζονται με αναπάντεχο τρόπο με την χωρική πραγματικότητα επιτυγχάνοντας την ανατροπή της.

Αποκαλύπτουν έτσι μια δημιουργική ισχύ, ικανή να προσεγγίσει νέα οράματα για τον χώρο, δυνητικές πραγματικότητες και εικόνες που παραπέμπουν σε όνειρα.

«Το νόημα δημιούργησε συνδέσμους τόσο πολυάριθμους, τόσο πλούσιους και εμπλεκόμενους που μόνο η εσωτερική γνώση θα μπορούσε ενδεχομένως να έχει το απαραίτητο κλειδί. Τα αντικείμενα επιβαρύνθηκαν τόσο με ιδιότητες, συνδέσεις και συσχετισμούς που έχασαν το αρχικό τους πρόσωπο. Το νόημα δεν διαβάζονταν πλέον με την άμεση αντίληψη, και κατά συνέπεια τα αντικείμενα έπαψαν να μιλούν ευθέως: ανάμεσα στη γνώση που έδινε ζωή στις φιγούρες των αντικειμένων και τις μορφές στις οποίες μεταμορφώνονταν, άρχισε να εμφανίζεται ένα χάσμα, ανοίγοντας το δρόμο για έναν συμβολισμό που συνδέεται συχνότερα με τον κόσμο των ονείρων», Michel Foucault, History of Madness

Στοιχεία Έργου

Τίτλος Έργου  Ονειρικές εικόνες, δυνητικοί χώροι και μηχανές επιθυμίας
Τύπος Έργου  Ερευνητική Διπλωματική Εργασία
Σπουδάστρια  Θεώνη Γκέσιου
Επιβλέπων καθηγητής  Δημήτρης Γουρδούκης
Ημερομηνία  Φεβρουάριος 2023
Πανεπιστήμιο  Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών