Περιπλάνηση στο ιστορικό τοπίο της Σερίφου | Διπλωματική εργασία των Νικητάκη Νίκη & Καραλή Ειρήνη

Αναζητώντας τις συνδέσεις του τοπίου της Σερίφου με την ιστορία των εξορύξεων, η διπλωματική εργασία των Νικητάκη Νίκη και Καραλή Ειρήνη με τίτλο “Περιπλάνηση στο ιστορικό τοπίο της Σερίφου” προτείνει τον σχεδιασμό της περιοχής του Μεγάλου Λιβαδιού ως κόμβο συνδεδεμένο με θαλάσσιες, οδικές και πεζοπορικές διαδρομές. 

Μπροστά στη ράχη της Σέριφος, όταν ανεβαίνει ο ήλιος, τα πυροβόλα όλων των μεγάλων κοσμοθεωριών παθαίνουν αφλογιστία. Ο νους ξεπερνιέται από μερικά κύματα και λίγες πέτρες – κάτι παράλογο ίσως, παρ’ όλα αυτά ικανό να φέρνει τον άνθρωπο στις πραγματικές του διαστάσεις .
– Οδυσσέας Ελύτης, Εν Λευκώ

Το Μεγάλο Λιβάδι της Σερίφου υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους μεταλλευτικούς χώρους του νησιού, με τα ορυχεία να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του τόπου. Τα υπολείμματα αυτών των εγκαταστάσεων βρίσκονται διάσπαρτα σε όλο το νησί, σήμερα είναι ερειπωμένα, έχοντας παραδοθεί στη φθορά του χρόνου και την επίδραση της φύσης, με αποτέλεσμα να μένουν ανεκμετάλλευτα. Παρά το γεγονός ότι η περιοχή έχει χαρακτηριστεί ιστορικός τόπος, η αναξιοποίησή της υποβαθμίζει τη μοναδική ιστορική της σημασία.

Η διπλωματική εργασία επικεντρώνεται στην προσπάθεια ανάδειξης του ιστορικού παρελθόντος του Μεγάλου Λιβαδιού, αξιοποιώντας την ιδιαίτερη σχέση που συνδέει το τοπίο με την ιστορία του.

Η πρόταση περιλαμβάνει παρεμβάσεις με στόχο την ενσωμάτωση νέων λειτουργιών πολιτισμού και αναψυχής, που θα σέβονται το φυσικό περιβάλλον και θα διατηρούν τον ιστορικό χαρακτήρα της περιοχής.

Η στρατηγική της παρέμβασης στηρίζεται στην προστασία του φυσικού τοπίου και στη δημιουργία σύγχρονων υποδομών που ενσωματώνονται αρμονικά στο βιομηχανικό τοπίο.

Στόχος πέρα από την ανάδειξη της ιστορίας του νησιού, είναι να προσελκύσει τουρισμό και να επαναφέρει τη ζωή στην περιοχή, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Σκοπός είναι να εξωτερικεύσουμε την ιστορία της Σερίφου με έναν μοναδικό τρόπο, αναδεικνύοντας το Μεγάλο Λιβάδι ως σημείο ενδιαφέροντος χωρίς να αλλοιώσουμε τη μαγεία του βιομηχανικού τοπίου και της φύσης που έχει αναπτυχθεί γύρω του.

Παράλληλα, δημιουργείται μια κυκλική διαδρομή που ξεκινά από τη θάλασσα, περνά μέσα από τη στοά, διασχίζει τα μονοπάτια και τις παραλίες της απέναντι όχθης, και καταλήγει ξανά στη θάλασσα.

Η περιοχή φιλοδοξεί να γίνει κόμβος που θα συνδέεται με θαλάσσιες, οδικές και πεζοπορικές διαδρομές. Οι παρεμβάσεις στο τοπίο είναι διακριτικές, διατηρώντας ανέπαφο τον αυθεντικό χαρακτήρα του.

Η Σέριφος, γνωστή από την αρχαιότητα ως άγονο νησί, είχε έντονη εξορυκτική δραστηριότητα που είναι συνυφασμένη με την ίδια της την ιστορία. Τα βιομηχανικά κατάλοιπα να εντοπίζονται κυρίως στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού, με κέντρα όπως το Μεγάλο Λιβάδι και ο
Κουταλάς. Η περιοχή μελέτης είναι ο οικισμός του Μεγάλου Λιβαδιού, ένας μικρός πλέον οικισμός στη νοτιοδυτική άκρη του νησιού. Κατά την ακμή των μεταλλείων, η εγκατάσταση αυτή συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξή του, αλλά σήμερα, παρά την αναγνώρισή της ως ιστορικού τόπου, παραμένει αναξιοποίητη.

Η παρέμβασή αφορά τη δημιουργία μιας υπαίθριας διαδρομής, η οποία θα καθοδηγεί τον επισκέπτη μέσα από τα υπάρχοντα ερείπια αλλά και τις νέες προσθήκες στο τοπίο, προσφέροντας μια εμπειρία που αναδεικνύει το παρελθόν και τη σύνδεση με την ιστορία του τόπου.

Η είσοδος στο χώρο γίνεται από το ανώτερο επίπεδο (+32,00 μ.) μέσω των τουμπατορίων, όπου δημιουργείται και χώρος στάθμευσης. Ανελκυστήρες και σκάλες εγκαθίστανται μέσα στα κτίρια για την πρόσβαση στα χαμηλότερα επίπεδα.

Στο μεσαίο επίπεδο (+20,00 μ.) το παλιό ξυλουργείο-σιδηρουργείο φιλοξενεί τα εκδοτήρια εισιτηρίων, γραφεία και χώρους πληροφοριών. Η στοά μήκους 1,4 χλμ., που συνδέει τον όρμο του Καλόγερου με το Μεγάλο Λιβάδι, καθίσταται επισκέψιμη μέσω ενός τρένου που θα διασχίζει την πορεία της, προσφέροντας μια μοναδική εμπειρία περιήγησης. Κατά μήκος της στοάς, οι χώροι που παραμένουν διατηρημένοι εμπλουτίζονται με εκθέματα.

Επιπλέον, στο κατώτερο επίπεδο, δημιουργείται ένας υπόγειος κινηματογράφος στην πλατεία φόρτωσης, προσφέροντας έναν χώρο πολιτιστικών εκδηλώσεων. Τέλος, το παλιό φυλάκιο μετατρέπεται σε πωλητήριο, διατηρώντας την ιστορική του ταυτότητα, ενώ ένα εστιατόριο, χαμηλά κοντά στη θάλασσα, προσφέρει θέα και πρόσβαση από τη θάλασσα μέσω μιας μικρής μαρίνας.

Αυτή η παρέμβαση συνδυάζει τη διατήρηση της ιστορικής ταυτότητας του τόπου με την ένταξη σύγχρονων χρήσεων, δημιουργώντας έναν ζωντανό χώρο που σέβεται το παρελθόν και ανοίγει νέες δυνατότητες για το μέλλον.

Στοιχεία έργου
Τίτλος έργου Περιπλάνηση στο ιστορικό τοπίο της Σερίφου
Τύπος έργου Διπλωματική εργασία
Φοιτήτριες Νικητάκη Νίκη, Καραλή Ειρήνη
Επιβλέπων καθηγητής Γεώργιος Πανέτσος
Ημερομηνία παρουσίασης Σεπτέμβριος 2024
Πανεπιστημιακό ίδρυμα Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών
Κείμενο από τις δημιουργούς

Looking for the connections of the landscape of Serifos with the history of mining, the thesis of Nikitaki Niki and Karali Irini entitled “Wandering in the historical landscape of Serifos” proposes the design of ‘Megalo Livadi’ area as a hub connected to sea, road and hiking routes .

The Megalo Livadi of Serifos was one of the most significant mining sites on the island, with the mines being an integral part of the region’s history. The remnants of these facilities are scattered throughout the island; today, they are in ruins, having succumbed to the ravages of time and the effects of nature, resulting in their underutilization. Despite the area being designated as a historic site, its underdevelopment diminishes its unique historical significance.

The thesis focuses on efforts to highlight the historical past of Megalo Livadi by leveraging the unique relationship that connects the landscape to its history.

The proposal includes interventions aimed at integrating new cultural and recreational functions that respect the natural environment and preserve the historical character of the area.

The intervention strategy is based on protecting the natural landscape and creating modern infrastructures that harmoniously blend into the industrial landscape.

The goal, beyond highlighting the island’s history, is to attract tourism and bring life back to the area, as was the case in the past. The aim is to externalize the history of Serifos in a unique way, showcasing Megalo Livadi as a point of interest without altering the magic of the industrial landscape and the nature that has developed around it.

At the same time, a circular route is being created that starts from the sea, passes through the arcade, crosses the paths and beaches of the opposite shore, and returns again to the sea.

The area aspires to become a hub connected by sea, road, and walking trails. The interventions in the landscape are discreet, preserving its authentic character.

Serifos, known since antiquity as a barren island, had intense mining activity intertwined with its own history. The industrial remnants are primarily found in the southwestern part of the island, with centers like Megalo Livadi and Koutalas. The study area is the settlement of Megalo Livadi, now a small village at the southwestern tip of the island. During the peak of the mining activity, this installation significantly contributed to its development, but today, despite its recognition as a historic site, it remains underutilized.

The intervention involves creating an outdoor pathway that will guide visitors through the existing ruins as well as the new additions to the landscape, offering an experience that highlights the past and the connection to the history of the place.

Access to the site is from the upper level (+32.00 m) via the tumbatories, where a parking area is also created. Elevators and stairs are installed within the buildings for access to the lower levels.

On the middle level (+20.00 m), the old carpentry-ironworks houses the ticket offices, offices, and information spaces. The 1.4 km-long arcade, connecting the Kalogero bay with Megalo Livadi, becomes accessible through a train that will traverse its route, offering a unique sightseeing experience. Along the arcade, the preserved spaces are enriched with exhibits.

Additionally, at the lower level, an underground cinema is created in the loading square, providing a venue for cultural events. Finally, the old guardhouse is transformed into a shop, preserving its historical identity, while a restaurant, situated low near the sea, offers views and access from the sea via a small marina.

This intervention combines the preservation of the historical identity of the place with the inclusion of modern uses, creating a vibrant space that respects the past and opens new possibilities for the future.

Facts & Credits
Project title Wandering through the historical landscape of Serifos
Type Design Thesis project
Students Nikitaki Niki, Karali Eirhnh 
Supervisor Georgios Panetsos
Presentation date September 2024
University University of Patras, Department of Architecture
Text by the authors