Στην ερευνητική τους εργασία με τίτλο ‘Εργατική κατοικία: πρακτικές αντιμετώπισης, το παράδειγμα του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας οι φοιτήτριες Ακριτίδου Στυλιανή και Γεωργακοπούλου Μαρουδή, εκκινώντας από την θεώρηση των εργατικών οικισμών ως φαινόμενο που συμπικνώνει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της κατοικίας, της εργασίας και της κοινωνίας, μελετούν παραδείγματα κοινωνικής στέγασης και συγκεκριμένα υλοποιημένα έργα του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας (Ο.Ε.Κ.). Στόχος της εργασίας είναι η έρευνα για εργαλεία και πρακτικές αντιμετώπισης της στεγαστικής κρίσης.
Η στέγαση των χαμηλών στρωμάτων αποτελεί ένα δύσκολο διαχρονικό κοινωνικό ζήτημα καθώς είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες εξέλιξης της κατοικίας και του χώρου της σύγχρονης πόλης. Στόχος της παρούσας ερευνητικής είναι να κατανοηθεί ο χώρος των εργατών ανά τις περιόδους και οι προβληματικές τους.
Οι εργατικοί οικισμοί αποτελούν ένα πολύπλοκο φαινόμενο που αντικατοπτρίζει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της κατοικίας, της εργασίας και της κοινωνίας (σχέση: εργάτης – χώρος – κατοικία).
Διερευνώνται παραδείγματα κοινωνικής στέγασης και παράλληλα το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο τους, με σκοπό την κατανόηση του σχεδιασμού και του τρόπου λειτουργίας τους.
Επιπλέον, τονίζεται ο ρόλος του κράτους και τα διαφορετικά κρατικά μοντέλα παροχής εργατικών κατοικιών, που εφαρμόστηκαν κυρίως στον ελλαδικό χώρο, εξετάζοντας πτυχές όπως το ποιος κατοικεί, υπό ποιες συνθήκες και για πόσο χρονικό διάστημα.
Το ζήτημα της εργατικής κατοικίας εδραιώνεται στην περίοδο της Βιομηχανικής επανάστασης στην Ευρώπη, λόγω των μεταβολών και της έντονης αστικοποίησης. Το παράδειγμα της Ευρώπης θέτει το θεωρητικό πλαίσιο και εισάγει τους κρίσιμους όρους: εργατική τάξη, κοινωνική κατοικία, οργανωμένη δόμηση και τυποποίηση.
Καθορίζει τις πρακτικές αντιμετώπισης της κοινωνικής κατοικίας στην Ελλάδα, αν και το ιδιαίτερο κοινωνικό-οικονομικό και ιστορικό πλαίσιο της κάθε περιόδου διαμόρφωσε διαφορετικές προκλήσεις και προσεγγίσεις.
Συγκεκριμένα, στον Ελλαδικό χώρο έντονες μετακινήσεις πληθυσμών προς στις πόλεις οδηγούν σε τρεις καθοριστικές στεγαστικές κρίσεις από την δημιουργία του κράτους έως και τον μεσοπόλεμο (πριν την έναρξη του Β΄ παγκοσμίου πολέμου).
Ο τρόπος αντιμετώπισής των κρίσεων γίνεται φανερός μέσα από την ανάλυση υλοποιημένων παραδειγμάτων από “έξω προς τα μέσα”, ιδιαίτερα του οργανισμού εργατικών κατοικιών ΟΕΚ.
Ο Ο.Ε.Κ. αποτέλεσε τον κύριο και τον τελευταίο οικοδομικό φορέα κοινωνικής κατοικίας στην Ελλάδα.
Η ανάλυση των υλοποιημένων παραδειγμάτων του φορέα αποκαλύπτει τις προκλήσεις του σχεδιασμού: οι τυποποιημένοι οικισμοί, αν και λειτουργικοί, συχνά δεν ανταποκρίνονταν στις πραγματικές ανάγκες των κατοίκων, λόγω της έλλειψης ευελιξίας και της αδυναμίας να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της ελληνικής οικογένειας.
Ο περιοριστικός σχεδιασμός, το μονότονο αποτέλεσμα της τυποποίησης, και η απομόνωση των οικισμών από τον αστικό ιστό ενίσχυσαν την κοινωνική απομόνωση και τον χώρο-κοινωνικό διαχωρισμό. Ως αποτέλεσμα ο χρήστης οδηγήθηκε στη μετατροπή του χώρου με ατομική πρωτοβουλία.
Μέσα από την ερευνητική διαδικασία εντοπίζεται πως τόσο στο παράδειγμα της Ευρώπης όσο και σε αυτό της Ελλάδας, η λύση στη στέγη των χαμηλών στρωμάτων ακολουθεί ένα μοτίβο: πρώτα ενεργοποιείται η ιδιωτική πρωτοβουλία και έπειτα ακολουθεί η κρατική παρέμβαση. Συγκεκριμένα, στις λύσεις κατά “ανάγκης”, το κράτος λαμβάνει δράση στην κοινωνική στεγαστική πολιτική και κρίνεται μείζον ζήτημα όταν αρχίζει να το επηρεάζει (κρίση).
Σήμερα, η στεγαστική κρίση παραμένει ένα κρίσιμο ζήτημα, αναδεικνύοντας την ανάγκη για πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις που καλύπτουν ποιοτική αλλά και οικονομική στέγαση.
Έτσι, τα ερωτήματα που τίθενται είναι: πως η τυποποίηση μπορεί να εντοπίζει τις ανάγκες των χρηστών, και πως αυτές μπορούν να μετατραπούν σε σχεδιαστικούς στόχους.
Επομένως, μέσα από την ανάλυση των παραδειγμάτων εργατικής κατοικίας, αναδεικνύονται χρήσιμα εργαλεία για τη μελλοντική αντιμετώπιση των στεγαστικών προκλήσεων, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Στοιχεία έργου
Τίτλος έργου Εργατική κατοικία: πρακτικές αντιμετώπισης, το παράδειγμα του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας
Τύπος έργου Ερευνητική εργασία
Φοιτήτριες Ακριτίδου Στυλιανή, Γεωργακοπούλου Μαρουδή
Επιβλέπουσα καθηγήτρια Βούγια Αλεξάνδρα
Ημερομηνία παρουσίασης Φεβρουάριος 2024
Πανεπιστημιακό ίδρυμα Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Κείμενο από τις δημιουργούς
In their research diploma thesis entitled “Workers housing: Resolution practices, the example of Workers’ Housing Organization” students Stylliani Akrítidou and Maroudi Georgakopoulou, starting from the percpetion of workers’ settlements as a phenomenon that condenses the interactions between housing, labor, and society, study examples of social housing, specifically implemented projects by the Workers’ Housing Organization (OEK). The aim of the thesis is to search for tools and practices for addressing the housing crisis.
Housing for the lower social classes remains a persistent and complex social issue, as it significantly influences the development of housing and urban spaces in modern cities. This research aims to understand the spatial conditions of workers over different periods and their associated challenges.
Worker housing estates represent a multifaceted phenomenon, reflecting the interplay between housing, labor, and society.
The study explores examples of social housing, alongside their historical and social contexts, to comprehend their design and operational frameworks.
Additionally, examines the role of the state and various governmental models for providing worker housing, particularly in Greece.
The issue of worker housing was firmly established during the Industrial Revolution in Europe due to significant social changes and rapid urbanization. The European paradigm sets the theoretical foundation and introduces key concepts: the working class, social housing, organized construction, and standardization.
These practices influenced Greece’s approach to social housing, although each period’s unique socio-economic and historical contexts shaped different challenges and responses.
In Greece, significant population movements towards cities led to three major housing crises from the formation of the state until the interwar period (before World War II).
The state’s response to these crises is evident through the analysis of implemented examples, especially those overseen by the Workers’ Housing Organization (O.E.K.).
The O.E.K. served as Greece’s primary and final public social housing agency.
Analyzing its projects reveals the design challenges: standardized housing units, while functional, often failed to meet residents’ real needs due to inflexible designs and an inability to adapt to the changing dynamics of Greek families.
The rigid layouts, monotony of standardized construction, and isolation of housing estates from the urban fabric exacerbated social isolation and spatial segregation. Consequently, residents often altered their spaces individually to better suit their needs.
Through this research, it becomes evident that in both Europe and Greece, solutions for low-income housing follow a pattern: private initiatives emerge first, followed by state intervention. In cases of urgent need, state action in social housing policies becomes critical, particularly during crises.
Today, the housing crisis remains a pressing issue, highlighting the need for more effective approaches that ensure both quality and affordable housing.
This raises critical questions: how can standardization address user needs, and how can these needs be translated into design goals?
Analyzing examples of worker housing provides valuable insights for tackling future housing challenges, ultimately aiming to improve residents’ quality of life.
Facts & Credits
Project title Workers housing: Resolution practices, the example of Workers’ Housing Organization
Type Research Diploma Thesis
Students Akritidou Styliani, Georgakopoulou Maroudi
Supervisor Vougia Alexandra
Presentation Date February 2024
University School of Architecture, Technical University of Crete
Text by the authors
READ ALSO: Θέρετρο Ευεξίας στην Πάργα | Διπλωματική εργασία των Αναστασία Σιμόν Παπανίκα και Θεοδώρα Πουγαρίδη