Εν δυνάμει χώροι: Μεθοδολογική ενεργοποίηση αστικών κενών Πειραιά | Διπλωματική εργασία της Μαρίας Ειρήνης Λάμπρου

Η παρούσα διπλωματική εργασία της Μαρίας Ειρήνης Λάμπρου εκκινά από το συνδυασμό δύο προβληματικών: των χαμηλών συνθηκών κατοίκησης εντός των αστικών κέντρων και της ελλιπούς αξιοποίησης των αστικών κενών. Συγκεκριμένα, διερευνάται το κατά πόσον τα ανεκμετάλλευτα αστικά κενά μπορούν να αποσυμπιέσουν τον πυκνό ιστό των αστικών κέντρων και να βελτιώσουν την καθημερινότητα των κατοίκων μέσω της αξιοποίησής τους με τρόπο βιώσιμο, ευέλικτο και με βάση το τι είναι χρήσιμο σήμερα.

Ως βασικός στόχος της εργασίας τίθεται η βελτίωση του μικροκλίματος και της ποιότητας ζωής.

Η μεθοδολογία ακολουθεί τα εξής βασικά στάδια: Ανάλυση, Σχεδιασμός Συνολικής Πρότασης, Σχεδιασμός Κενών. Ως πεδίο έρευνας επιλέγεται το 2ο δημοτικό διαμέρισμα του Πειραιά. Για την επίτευξη μίας πολυεπίπεδης ανάλυσης με ουσιαστική κατανόηση των εκάστοτε περιοχών, χρησιμοποιούνται τα εξής εργαλεία: προσωπικές παρατηρήσεις, ΣΒΑΚ Πειραιά, Χάρτες Πανοράματος, Space Syntax.

Με στόχο την ενεργοποίηση των αστικών κενών, σχεδιάζεται ένα δίκτυο αυτών, μία διαδρομή, η οποία συμμετέχει ενεργά στην καθημερινότητα των κατοίκων.

Για να επιτευχθεί αυτό, αποφεύγονται οι κύριες οδοί και επιλέγονται οδοί παράλληλες σε αυτές, που εφάπτονται σε δημόσιους χώρους, υπηρεσίες, τοπόσημα και αστικά κενά δημόσιων φορέων. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνονται αναπλάσεις των επιλεγμένων οδών. Ως βασικές αρχές σχεδιασμού τίθενται οι εξής: προτεραιότητα στον πεζό, προσβασιμότητα, βιώσιμος σχεδιασμός μέσω αύξησης του υδάτινου στοιχείου, της φύτευσης και μέσω χρήσης υδατοπερατών και ψυχρών υλικών. Τα κενά που επιλέγονται για ενεργοποίηση είναι, εν τέλει, όσα εφάπτονται της διαδρομής. Με στόχο τη μεθοδολογική ενεργοποίησή τους, συντάσσεται ένας κατάλογος με τα χαρακτηριστικά τους, από τον οποίο προκύπτουν τελικώς οχτώ τυπολογίες εκ του σχήματος και των ελεύθερων πλευρών του εκάστοτε κενού.

Με βάση τις τυπολογίες, ερευνάται η κίνηση, η στάση και το υδάτινο στοιχείο σε κάθε μία εξ αυτών. Ταυτοχρόνως, σχεδιάζεται αστικός εξοπλισμός, σταθερός και κινητός, για κάθε μία εκ των αποστάσεων: δημόσια, κοινωνική και προσωπική, σύμφωνα με τη θεωρία των Proxemics (Hall, E.T. (1969) The hidden dimension : man’s use of space in public and in private) Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, συντίθεται ο ελάχιστος σχεδιασμός των κενών: αστικός εξοπλισμός, φύτευση, κίνηση, παιχνίδια για τα παιδιά.

Στον ελάχιστο αυτό σχεδιασμό, προστίθενται επιπλέον δραστηριότητες, όπου αυτό είναι δυνατόν. Συγκεκριμένα, δεδομένων των αναγκών της περιοχής και με στόχο την ενίσχυση των διαπροσωπικών επαφών, επιλέγονται: αθλητισμός, πολιτισμός, κοινοτικοί κήποι, παιδική χαρά.  Με βάση τα κριτήρια που τίθενται για την κάθε μία εκ των παραπάνω κατηγοριών – τ.μ., προσανατολισμός, σχήμα, ειδικά κριτήρια – εντοπίζεται ποια κενά μπορούν να υποδεχθούν ποιες δραστηριότητες.

Τελικώς, σχεδιάζονται παραδείγματα εφαρμογής, στα οποία αξιοποιείται ο ελάχιστος σχεδιασμός σε συνδυασμό με μια εκ των επιπρόσθετων δραστηριοτήτων. Επιλέγονται πέντε κενά, διαφορετικών τυπολογιών και σε διαφορετικές περιοχές, ώστε να παρουσιαστεί ένα φάσμα περιπτώσεων. Συμπερασματικά λοιπόν, επιχειρήθηκε μία ματιά σε ένα νέο βιώσιμο, ευέλικτο μέλλον, με αποσυμπιεσμένα αστικά κέντρα και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Μία ματιά που προκύπτει από μία πολυεπίπεδη ανάλυση του Πειραιά και των αστικών κενών του, αλλά και από μία προσπάθεια διαμόρφωσης μίας μεθοδολογικής πρότασης.

Γιατί εν τέλει, αξίζει να δούμε την εργασία αυτή, όχι μόνο ως μία μεθοδολογική πρόταση για την ενεργοποίηση των αστικών κενών του Πειραιά, αλλά και μία πρόταση εν δυνάμει για κάθε αστικό κέντρο.

 Στοιχεία έργου

Τίτλος εργασίας: Εν δυνάμει χώροι: Μεθοδολογική ενεργοποίηση αστικών κενών Πειραιά 
Τυπολογία: Διπλωματική εργασία
Εξεταστική περίοδος: Ιούλιος 2023
Φοιτήτρια: Μαρία Ειρήνη Λάμπρου
Επιβλέπουσες καθηγήτριες:  Κλαμπατσέα Ειρήνη, Καρβουντζή Κωνσταντίνα Βαλεντίνη
Σχολή: Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π.
Kείμενο: από τους δημιουργούς

This thesis by Maria Eirini Lamprou tackles two pressing contemporary issues: the low housing conditions within urban centers and the underutilization of urban voids. Specifically, it delves into the potential of activating these voids to alleviate urban density and enhance residents’ daily lives, by activating them in a sustainable, flexible and useful way.

The main objective of the study is to improve the microclimate and the quality of life. The methodology follows these basic stages: Analysis, Masterplan Design, Urban Voids Design. The research area chosen is the 2nd municipal district of Piraeus. To achieve a multi-layered analysis with a profound understanding of each sub-area, the following tools are used: personal observations, Piraeus Urban Mobility Plan, National statistics’ maps, Space Syntax.

In order to activate the urban voids, a network is therefore designed, a route, actively participating in the daily life of the inhabitants. To achieve this, main streets are avoided and the ones chosen are parallel to them, in contact with public buildings and squares, landmarks, and urban voids belonging to public institutions. In this context, a series of street typologies is proposed. The main design principles are: pedestrian priority, accessibility, sustainable design by increasing the water element and the vegetation and by using permeable materials. The urban voids selected for activation are those in immediate contact with the route.

In order to activate them methodologically, a list of their characteristics is drawn up, resulting in eight typologies, based on their shape and the number of their free sides. For each one of these typologies, we research movement, seating areas, water elements and urban equipment tailored to public, social, and personal distance, following the Proxemics theory. (Hall, E.T. (1969) The hidden dimension: man’s use of space in public and in private). A standardized minimum design is proposed for all voids, comprising urban equipment, vegetation, water elements, paths, and children’s facilities.

To this minimum design, additional activities are added, where possible. In particular, given the needs of the area and in order to enhance social interactions, the following uses are chosen: sports, culture, community gardens, playground. Based on the criteria for each of the above categories – square meters, orientation, shape, specific criteria – we identify which activities can be placed in which voids.

Finally, five voids are selected as examples of implementation, to which the minimum design in combination with one of the additional activities are applied. Each example is in a different type of area, of a different typology and has a different activity, so as to present a variety of possible outcomes.

In conclusion, this thesis offers a vision for a sustainable, flexible future with less crowded urban centers and improved living conditions, informed by a thorough analysis of Piraeus and its urban voids, and a methodological proposal. It not only suggests a strategy for activating Piraeus’ urban voids but also serves as a potential model for other urban centers.

Facts & Credits / Στοιχεία έργου

Project title: POTENTIAL SPACES: METHODOLOGICAL ACTIVATION OF URBAN VOIDS IN PIRAEUS
Typology: Diploma Thesis 
Academic semester: July 2023
Student: Maria Eirini Lamprou 
Supervisors: Klampatsea Eirini, Karvountzi Konstantina Valentini 
Institution: School of Architecture, National Technical University of Athens
Text: provided by the architect