Design diploma thesis “Behchinar: incompatible scenarios, blurred traces and a lost garden” by Theoni Gkesiou proposes a new architectural typology that redefines the concept of the enclosed garden, expanding its boundaries to function as an active element within the design. By incorporating a social space, the proposal invites visitors to interact creatively, encouraging collaboration and inspiring a desire for new ways of inhabiting the degraded urban landscape.
One kilometer west of the Top Hane fortress in Thessaloniki, along the coastline, there was – from the late 19th century until World War II – a small paradise for the city, a walled garden known as Behchinar. However, over the years, the garden gradually began to disappear under the expansive pressure of warehouses, railway lines, and industrial facilities. By 1930, it had been surrounded by the port, and after the war, this historic green space of the city had vanished.
Today, this mythical garden has almost completely faded from collective memory, while the area at the western edge of the city – still known in honor as Behchinar – has become one of Thessaloniki’s most degraded zones, diminishing the city’s image.
The central focus of this thesis is the connection between the site and the dreamlike garden that once existed there, essentially creating a dialogue between the past and the present urban reality.
As the port expanded around the original Behchinar garden, it further reinforced the garden’s introversion and isolation, detaching it more and more from its surroundings. This isolation, combined with testimonies from city residents who described it as a small paradise, served as the foundation for studying the typology of the enclosed garden, also known as the Hortus Conclusus.
The Hortus Conclusus typology is a timeless archetype. In the Middle Ages, these gardens not only served as spaces for contemplation but also as a metaphor for paradise. Therefore, in the present context, the concept of the enclosed garden functions as a reference point, as the investigation focuses on how its relationship with the modern urban and industrial space can be redefined.
The boundaries between the natural and the built environment dictate how the user approaches, perceives, and experiences the garden space.
Initially, the garden is defined as a clear, enclosed space following its traditional typology within the building’s volume. However, this limited and introverted structure begins to be rethought through the interaction of the garden with the building and the broader urban area.
The garden is no longer an isolated space distinctly separated from its surrounding environment. On the contrary, its boundaries break apart, and it seems to extend both inward and outward, “leaking” beyond its original confines. The boundaries are no longer static but fluid, allowing the garden to coexist with the industrial framework that surrounds it.
By reimagining the traditional boundaries of the enclosed garden, the project redefines its role in contemporary urban life. It challenges the strict division between nature and architecture, proposing a more integrated and harmonious relationship that revitalizes both the natural space and the social fabric of the area.
Through this synthesis, the design promotes new forms of collective experience, creating meaningful interaction between visitors, the built environment, and the natural landscape.
“The garden is the smallest parcel of the world and then it is the totality of the world. The garden has been a sort of happy, universalizing heterotopia since the beginnings of antiquity”
– Michel Foucault, Of Other Spaces: Utopias and Heterotopias, third principal
Facts & Credits
Project title Behchinar: incompatible scenarios, blurred traces and a lost garden
Typology Diploma thesis
Academic semester September 2024
Student Theoni Gkesiou
Supervisor Dimitris Gourdoukis
Institution Aristotle University of Thessaloniki, School of Architecture
Η διπλωματική εργασία της Θεώνης Γκέσιου με τίτλο ‘Μπεχτσινάρ: ασύμβατα σενάρια, θολά ίχνη κι ένας χαμένος κήπος’ προτείνει μια νέα αρχιτεκτονική τυπολογία που επαναπροσδιορίζει τον περίκλειστο κήπο, διευρύνοντας τα όριά του ώστε να λειτουργεί ως ενεργό στοιχείο του σχεδιασμού. Εγκολπώνοντας έναν κοινωνικό χώρο, η πρόταση προσκαλεί τους επισκέπτες να αλληλεπιδράσουν δημιουργικά, ενθαρρύνοντας τη συνεργασία και διεγείροντας την επιθυμία για νέους τρόπους ύπαρξης στο υποβαθμισμένο αστικό τοπίο.
Ένα χιλιόμετρο δυτικά του φρουρίου του Τοπ Χανέ στην Θεσσαλονίκη, βρισκόταν πάνω στην ακτογραμμή– από τα τέλη του 19ου αιώνα ως τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο – ένας μικρός παράδεισος για την πόλη, ένας περιφραγμένος κήπος γνωστός ως Μπεχ Τσινάρ. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των ετών, ο κήπος άρχισε να χάνεται σταδιακά κάτω από την επεκτατική πίεση αποθηκών, σιδηροδρομικών γραμμών και βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Μέχρι το 1930, είχε περικυκλωθεί από το λιμάνι, και μετά τον πόλεμο, ο ιστορικός αυτός πνεύμονας της πόλης εξαφανίστηκε. Σήμερα, ο μυθικός αυτός κήπος έχει χαθεί σχεδόν πλήρως από τη συλλογική μνήμη, ενώ η περιοχή στο δυτικό άκρο της πόλης – γνωστή προς τιμήν ως Μπεχτσινάρ – έχει εξελιχθεί σε μια από τις πλέον υποβαθμισμένες ζώνες της Θεσσαλονίκης, αποδυναμώνοντας την εικόνα της.
“Τι είναι τελικά το Μπεχ-τσιναρ; Μια περιοχή στην οποία ξεφυτρώνουν νέες εμπορικές χρήσεις ενώ παράλληλα ανθεί η παραβατικότητα και η απρόσκλητη χλωρίδα; Οι άνθρωποι έχουν άραγε φύγει για πάντα, προσπερνούν γοργά στην παλιά εθνική οδό; Το Μπεχτσιναρ προβάλλει σαν μια άλυτη εκκρεμότητα, μια πίσω αυλή της πολης ακριβώς στην είσοδο της.”
Ηρακλής Παπαϊωάννου, Μπεχτσινάρ: ένας περίπατος στην πόλη, University Studio Press
Βασικό άξονα της διπλωματικής αποτελεί η σύνδεση του πεδίου με τον ονειρικό κήπο που υπήρχε στην τοποθεσία, ένας διάλογος δηλαδή μεταξύ του παρελθόντος και της παρούσας αστικής πραγματικότητας.
Καθώς το λιμάνι επεκτάθηκε γύρω από τον αρχικό κήπο του Μπεχτσινάρ, η παρουσία του ενίσχυσε την εσωστρέφεια και την απομόνωση του, αποκόπτοντάς τον όλο και περισσότερο από το περιβάλλον του. Αυτή η απομόνωση, σε συνδυασμό με τις μαρτυρίες των κατοίκων της πόλης, που τον περιέγραφαν ως έναν μικρό παράδεισο, αποτέλεσε τη βάση για τη μελέτη της τυπολογίας του περίκλειστου κήπου, γνωστού και ως Hortus Conclusus.
Η τυπολογία του Hortus Conclusus λοιπόν αποτελεί ένα διαχρονικό αρχέτυπο. Στον Μεσαίωνα, οι κήποι αυτοί όχι μόνο λειτουργούσαν ως χώροι περισυλλογής, αλλά και ως μια μεταφορά του Παραδείσου.
Ως εκ τούτου, στο παρόν πεδίο, η έννοια του περίκλειστου κήπου λειτουργεί ως σημείο αναφοράς, καθώς αυτό που διερευνάται είναι το πώς μπορεί να επαναπροσδιοριστεί η σχέση του με τον σύγχρονο αστικό και βιομηχανικό χώρο. Τα όρια μεταξύ του φυσικού και του δομημένου καθορίζουν πώς ο χρήστης προσεγγίζει, αντιλαμβάνεται και βιώνει τον χώρο του κήπου. Έτσι, αρχικά, ο κήπος ορίζεται ως ένας σαφής, περίκλειστος χώρος που ακολουθεί την παραδοσιακή του τυπολογία εντός του κτιριακού όγκου.
Στη συνέχεια ωστόσο, η περιορισμένη και εσωστρεφής του δομή αρχίζει να αναθεωρείται μέσα από την αλληλεπίδραση του κήπου με το κτίριο και την ευρύτερη αστική περιοχή. Ο κήπος λοιπόν δεν είναι πλέον ένας απομονωμένος χώρος που διαχωρίζεται σαφώς από το γύρω περιβάλλον. Αντιθέτως, τα όριά του διασπώνται και φαίνεται να επεκτείνεται τόσο προς το εσωτερικό όσο και προς το εξωτερικό, “διαρρέοντας” από τα πλαίσια που του είχαν αρχικά τεθεί. Τα όρια πλέον δεν είναι στατικά, αλλά ρευστά, επιτρέποντας στον κήπο να συνυπάρξει με το βιομηχανικό πλαίσιο που τον περιβάλλει.
Με την επανεξέταση των παραδοσιακών ορίων του περίκλειστου κήπου, το έργο επαναπροσδιορίζει τον ρόλο του στη σύγχρονη αστική ζωή. Προκαλεί την αυστηρή διάκριση μεταξύ φύσης και αρχιτεκτονικής, προτείνοντας μια πιο ολοκληρωμένη και αρμονική σχέση που αναζωογονεί τόσο τον φυσικό χώρο όσο και τον κοινωνικό ιστό της περιοχής.
Μέσα από αυτή τη σύνθεση, ο σχεδιασμός προωθεί νέες μορφές συλλογικής εμπειρίας, δημιουργώντας ουσιαστική αλληλεπίδραση μεταξύ των επισκεπτών, του δομημένου περιβάλλοντος και του φυσικού τοπίου.
Στοιχεία έργου
Τίτλος εργασίας Μπεχτσινάρ: ασύμβατα σενάρια, θολά ίχνη κι ένας χαμένος κήπος
Τυπολογία Διπλωματική Εργασία
Εξεταστική περίοδος Σεπτέμβριος 2024
Φοιτήτρια Θεώνη Γκέσιου
Επιβλέπων Δημήτρης Γουρδούκης
Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
READ ALSO: Λουτρικές εγκαταστάσεις στη Λέσβο | Διπλωματική εργασία από τις Σουλουγιάννη Μαρία και Τσιάντα Μαριλένα