Ο ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

 

Στόχος ωστόσο των κειμένων αυτής της στήλης δεν είναι μία ακόμα αμιγώς επιστημονική μελέτη, όσο μία προσπάθεια συμβολής σε αυτό το πεδίο εφιστώντας την προσοχή μας κυρίως στον εν δυνάμει δομημένο χώρο, απαλλαγμένη συγχρόνως -στο βαθμό του δυνατού- από αμιγώς δοκιμιακού χαρακτήρα αφηγήσεις. Θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε τις διαφορετικές ποιότητες των χώρων που κινηματογραφούνται και να αναδείξουμε το αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν οι σκηνοθέτες, σε συνδυασμό πάντα με όποιες βοηθητικές διαθέσιμες αναφορές. Θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε τόσο τα κτίρια και περιβάλλοντα εκείνα που έχουν παρουσιαστεί στην ιστορία του κινηματογράφου λειτουργώντας ως φορείς δράσης και αφήγησης, όσο και εκείνους τους χώρους – από μινιμαλιστικά σκηνικά μέχρι ολόκληρες πόλεις- που έχουν σχεδιαστεί εξαρχής για τις ανάγκες κινηματογραφικών ταινιών. Θα επικεντρωθούμε ουσιαστικά στο δεύτερο είδος χώρου -όπως το ορίζει ο Eric Rohmer στο βιβλίο του “Η οργάνωση του χώρου στον Φάουστ του Μουρνάου”– δηλαδή στον Αρχιτεκτονικό Χώρο.  

 

Δύο διαφορετικές-αν και όχι αντικρουόμενες -, πλην χαρακτηριστικές όσο και εισαγωγικές για το σκοπό μας προσεγγίσεις για τη σχέση αρχιτεκτονικής και κινηματογράφου είναι εκείνες των Jean Nouvel και Kester Rattenbury αντίστοιχα:     

 

“Η αρχιτεκτονική, όπως και ο κινηματογράφος, έχει υπόσταση μέσα στη διάσταση του χρόνου και της κίνησης. Ένα κτίριο γίνεται αντιληπτό και κατανοητό με βάση τις αλληλουχίες,.[…] Ένα κτίριο είναι μια συνεχής αλληλουχία φωτογραφικών σκοπεύσεων, στην οποία ο αρχιτέκτονας εργάζεται τέμνοντας, συρράπτοντας, καδράροντας και εισάγοντας… Μ` αρέσει να δουλεύω με το βάθος πεδίου ,διαβάζοντας το χώρο σε συσχετισμό με την πυκνότητά του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σε όλα τα κτίριά μου χρησιμοποιώ διάφορα αλληλεπικαλυπτόμενα πετάσματα ή επίπεδα που αναγνωρίζονται από τα επάλληλα σημεία μιας υποχρεωτικής πορείας.”  

 

 

Με άλλα λόγια ,θα προσπαθήσουμε ιδανικά να μετεωριστούμε μεταξύ απόψεων όπως αυτή του Sergei Eisenstein που υποστήριζε πως “ο χώρος στις ταινίες ξαναδημιουργείται και δεν αναπαρίσταται. Η μία χωρική αντίληψη είναι η ‘κινηματογραφική’, όπου ο θεατής ακίνητος παρακολουθεί μια φανταστική ακολουθία στιγμών και χώρων και η άλλη είναι η ‘αρχιτεκτονική’, όπου ο θεατής κινείται μεταξύ μιας σειράς προσεκτικά συντεθειμένων συνθηκών που προσλαμβάνει” και εκείνης του Alfred Hitchcock που διατεινόταν -ελέω των αρχών της Μορφολογικής Ψυχολογίας– πως αρεσκόταν στο να ‘παίζει’ τους θεατές ως άλλο όργανο και να παρακολουθεί τις αντιδράσεις τους. Θα περιηγηθούμε από τις αρχές της Δημιουργικής Γεωγραφίας του Lev Kulesov έως τις χωροχρονικής φύσης αφηγήσεις του Andrei Tarkofsky, όπως αυτές παρουσιάζονται στο βιβλίο του “Σμιλεύοντας τον Χρόνο” και από εκεί στις Φιλμικές Ενορχηστρώσεις του Hans Richter μέχρι και τις διάφορες -συχνά απόλυτες- θέσεις σκηνογράφων όπως εκείνη του Robert Mallet-Stevens που υποστήριζε πως ο χώρος δημιουργείται ουσιαστικά με τα φωτεινά και τα σκούρα.Θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε ερωτήματα όπως, με ποιους κώδικες επικοινωνίας δομείται ο χώρος -είτε πρόκειται για αστικό περιβάλλον, στημένο εξαρχής θεατρικό σκηνικό, τεχνολογικά διαμορφωμένο χώρο, ή ακόμα και απλό αρχιτεκτονικά δομημένο χώρο τύπου κατοικίας- και ποια η σκηνογραφική σύνθεση του; Ποιο ρόλο διαδραματίζει η κλίμακα, τα εκάστοτε όρια και η αποτύπωσή του στον φακό; Ποια εκείνα τα εργαλεία της Αρχιτεκτονικής που βοηθούν τον κινηματογράφο στο πρωταρχικό του σκοπό; 

 

Η δημιουργία μίας πλατφόρμας που θα συνοψίζει τις πιο δημιουργικές και πλέον εποικοδομητικές θέσεις και απόψεις αυτής της -κατά πολλούς- ιδιαίτερα έντονης σχέσης μεταξύ Αρχιτεκτονικής και Κινηματογράφου, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ο βασικός άξονας αλλά και στόχος των κειμένων που θα ακολουθήσουν. Η συμβολή και άλλων κειμένων, κρίνεται όχι μόνο ως επιθυμητή αλλά άκρως αναγκαία.