Στα πλαίσια της ενότητας Women In Architecture το Archisearch.gr εγκαινιάζει την υποενότητα «Νέα Γενιά Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων» που αποσκοπεί στην ανάδειξη των γυναικείων μορφών και θηλυκοτήτων της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής σκηνής. Μέσα από την ανίχνευση των πολύμορφων και πολύχρωμων μεθοδολογιών έρευνας και δράσης τους, επιχειρείται η σκιαγράφηση του πως αυτές μετασχηματίζουν και αναδιαμορφώνουν το πεδίο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής σκέψης και παραγωγής εν γένει.

Με χαρά, καλωσορίζουμε στο δεύτερο Q&A αυτής της καινούργιας υποενότητας τις αρχιτεκτόνισσες Στέλλα Παπάζογλου και Λουίζα Βαρελίδη, το ιδρυτικό δίδυμο του γραφείου Polisgram Architects, οι οποίες συνομίλησαν με την Μελίνα Αρβανίτη-Πολλάτου για το πως έχουν βιώσει την έμφυλη διαφοροποίηση από τις σπουδές τους μέχρι την επαγγελματική πρακτική, τα αρχιτεκτονικά πρότυπά τους, τη σημασία της διεπιστημονικότητας και της συνεργασίας στο έργο τους, το ιδεατό αρχιτεκτονικό γραφείο του μέλλοντος, το πως βιώνουν ως γυναίκες την καθημερινότητα στον ανδροκρατούμενο χώρο του εργοταξίου αλλά και για το πως ορίζουν το «αυθεντικό» στην αρχιτεκτονική.

Παρόλο που το έργο και η δράση των γυναικών αρχιτεκτόνων έχει επηρεάσει δραστικά την παγκόσμια θεωρία και πρακτική, φαίνεται πως η διεθνής ιστοριογραφία δεν έχει αποτυπώσει ισάξια τη δράση τους στις σελίδες της. Εσείς πως βιώσατε την έμφυλη διαφοροποίηση από τις σπουδές σας μέχρι την επαγγελματική πρακτική, πως την παρατηρείτε να μετασχηματίζεται στη πάροδο των χρόνων και κατά πόσο σας έχει επηρεάσει στις επαγγελματικές σας επιλογές μέχρι σήμερα; 

Είναι γεγονός πως η έμφυλη διαφοροποίηση, όπως και σε πολλά άλλα επαγγέλματα, είναι έκδηλη στον χώρο της αρχιτεκτονικής. Ανήκουμε σε μία γενιά που ίσως στο κομμάτι των σπουδών δεν βιώσαμε έντονα φυλετική διάκριση, τουναντίον στις αρχιτεκτονικές σχολές υπερτερούσαμε αριθμητικά και δεν θυμόμαστε να έχουμε βιώσει διαφορετική μεταχείριση. Μέχρι και το στάδιο των πρώτων βημάτων επαγγελματικής πρακτικής θα λέγαμε πως το πράγματα βαίνουν καλώς.

Το φυλετικό ζήτημα ανακύπτει στο στάδιο της επαγγελματικής ανέλιξης, όταν πια σε ένα γραφείο αναλαμβάνεις σημαντικό ρόλο, έχεις να κάνεις με πελάτες, με το να ηγηθείς ενός project ή ακόμα πιο έντονα όταν παίρνεις την απόφαση να συστήσεις την δική σου ομάδα. Στην δική μας περίπτωση,  το ξεκίνημα μας είχε τις δυσκολίες του, από άποψη φύλου αλλά και σε συνδυασμό με το νεαρό της ηλικίας μας. Ήταν μία πρόκληση το να μας εμπιστευθούν τα πρώτα μας έργα ως γραφείο καθώς και η αντιμετώπιση που είχαμε στο εργοτάξιο. Στην συνέχεια φυσικά, συναντά η καθεμία διάφορα περιστατικά στην επαγγελματική της καθημερινότητα που επισφραγίζουν αυτήν την φυλετική διάκριση, ιδίως από άτομα παλιότερων γενεών.

Θα λέγαμε λοιπόν ότι έχουμε διαφορετικό σημείο εκκίνησης σε σχέση με τους άνδρες.

Ωστόσο έχοντας σαν όπλο την τεχνογνωσία του επαγγέλματος, πολλή θέληση και αγάπη για τη δουλειά τα εμπόδια ξεπερνιούνται και ο απαραίτητος σεβασμός κερδίζεται. Βρίσκουμε πολύ όμορφο και ελπιδοφόρο το ότι ολοένα και περισσότερο βλέπουμε αρχιτεκτονικά σχήματα όπου ηγούνται γυναίκες και ίσως αυτό να σηματοδοτεί μια καινούργια εποχή και μία αλλαγή που είναι απαραίτητη να έρθει στον κόσμο μας, όχι μόνο σε επαγγελματικό επίπεδο.  

Υπάρχει κάποια Ελληνίδα αρχιτέκτονας η ζωή και το έργο της οποίας να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για την προσωπική σας πρακτική στο αρχιτεκτονικό πεδίο; 

Σε συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης, το έργο των γυναικών αρχιτεκτόνων στην Ελλάδα είναι ελάχιστα καταγεγραμμένο. Ξεχωρίζουμε το έργο της Σουζάνας Αντωνακάκη, καθώς υπήρξε ορόσημο στην Ελληνική Αρχιτεκτονική. Η ίδια ασχολήθηκε με την αρχιτεκτονική με τρόπο πολυδιάστατο, όντας ιδρυτικό μέλος των Atelier 66, συμμετέχοντας σε συνέδρια αρχιτεκτονικής και αρθρογραφώντας τακτικά. Η αρχιτεκτονική πρακτική της Σουζάνας Αντωνακάκη, που φυσικά δεν μπορεί να ιδωθεί χωριστά από τον σύντροφο της στην ζωή και στην αρχιτεκτονική, Δημήτρη Αντωνακάκη, παρουσιάζει μία ευαισθησία ως προς τα τοπικά ιδιώματα αλλά και τις υλικότητες των επιφανειών.

Θεωρούμε πως η αρχιτεκτονική της προσέγγιση ήταν ιδιαίτερη πρωτοποριακή για την εποχή και κατάφερε να μεταφράσει τις αρχές του μοντερνισμού με τοπικούς όρους, σεβόμενη το ελληνικό πολιτιστικό πλαίσιο. Έδωσε πάντα έμφαση στην αρχιτεκτονική παράδοση, στις τοπικές τεχνικές και τεχνογνωσίες κάνοντας χρήση επίσης τοπικών διαθέσιμων υλικών. Όλα τα παραπάνω είναι ποιότητες που θεωρούμε πως μας εκφράζουν και που προσπαθούμε να εισάγουμε σε κάθε έργο που μελετάμε και υλοποιούμε. 

Οι Polisgram Architects προέκυψαν ως αποτέλεσμα της μεταξύ σας συνεργασίας στη πάροδο των χρόνων. Πως αντιλαμβάνεστε την έννοια της διεπιστημονικής συνεργασίας στην επαγγελματική σας καθημερινότητα και ποια είναι για εσάς η ιδανική μορφή για το αρχιτεκτονικό γραφείο των επόμενων δεκαετιών στη χώρα; 

Το γραφείο μας, από το σημείο μηδέν, μοιράζεται σε δύο έδρες, Αθήνα και Θεσσαλονίκη, έχοντας ταυτόχρονα έντονη δραστηριότητα σε νησιά. Αυτή η συνθήκη έχει διαμορφώσει τη μορφή του γραφείου μας το οποίο λειτουργεί απομακρυσμένα. Αυτό προϋποθέτει πολύ καλή και ουσιαστική επικοινωνία ανάμεσα σε μας τις δύο αλλά και σε όλα τα υπόλοιπα μέλη και συνεργάτες του γραφείου. Πιστεύουμε ότι η εποχή που διανύουμε προωθεί και ευνοεί τέτοιες μορφές συνεργασίας και στην πράξη έχουμε διαπιστώσει ότι στην περίπτωση μας λειτουργεί καλά και τα όποια προβλήματα προκύπτουν λόγω της απόστασης, λύνονται εύκολα λόγω της καλής συνεργασίας.

Ως προς την διεπιστημονικότητα, θεωρούμε απαραίτητη συνθήκη την δημιουργία συνεργασιών ανάμεσα σε διαφορετικούς κλάδους έτσι ώστε να λυθεί το κάθε project με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο.

Η κάθε αρχιτεκτονική λύση είναι μία πολυδιάστατή σύνθεση και η συνεργασία με περισσότερους επαγγελματίες δίνει πλούτο σε αυτή. Για μας η ιδανική μορφή είναι αυτή που αφήνει περιθώρια ευελιξίας, δεν θα το ορίζαμε κάπως συγκεκριμένα καθώς το κάθε αρχιτεκτονικό σχήμα έχει τις δικές του ισορροπίες και δικούς του όρους λειτουργίας, είναι απαραίτητη ωστόσο η καλή διάθεση και η αγάπη για το αντικείμενο!

Το έργο των Polisgram Architects δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην αδιάσπαστη σύνδεση μεταξύ αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και κατασκευής. Μιλήστε μας για την εμπειρία σας, ως γυναίκες αρχιτέκτονες-μηχανικοί, στο χώρο του εργοταξίου που παραδοσιακά αποτελεί έναν κατεξοχήν ανδροκρατούμενο χώρο. 

Η φάση της κατασκευής είναι η μαγική στιγμή που βλέπεις την ιδέα σου σταδιακά να παίρνει μορφή. Φυσικά για να φτάσεις στο επιθυμητό αποτέλεσμα, μαζί με μία καλή μελέτη εφαρμογής είναι απαραίτητη η καλή επικοινωνία με τα εμπλεκόμενα συνεργεία και τους τεχνίτες. Είναι και αυτός ένας χώρος ανδροκρατούμενος όπου η γυναίκα αντιμετωπίζεται με δυσπιστία. Ωστόσο η προσωπική μας εμπειρία, πέραν ορισμένων εξαιρέσεων, είναι ότι μετά από τις πρώτες επισκέψεις βρίσκουμε μία ισορροπία στο εργοτάξιο η οποία μας επιτρέπει να προχωρήσουμε την δουλειά μας και να πάρουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.  

Η σχεδιαστική σας φιλοσοφία εστιάζει στην αναζήτηση της αυθεντικότητας στην αρχιτεκτονική παραγωγή. Πως ορίζετε το «αυθεντικό» στην αρχιτεκτονική;

Το «αυθεντικό» για εμάς είναι το αρχιτεκτόνημα που προκύπτει από την in situ παρατήρηση και αντλεί τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες του από το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται.

Το «αυθεντικό» δεν είναι πομπώδες και φλύαρο, αντίθετα είναι ταπεινό και εναρμονίζεται με ό,τι το περιβάλλει.

Για εμάς, η αυθεντικότητα στην αρχιτεκτονική συνδέεται άμεσα με τον τόπο και το τοπικό και έρχεται σαν μια λογική συνέχεια της ιστορίας, των ποιοτήτων και των διαθέσιμων πόρων της εκάστοτε τοποθεσίας.


Μάθετε περισσότερα για το έργο και την σχεδιαστική φιλοσοφία των Polisgram Architects, εδώ!


RELATED ARTICLES